Reja: Borliq falsafaning predmeti. Ontologiya tushunchasining tahlili

Makonning uch o‘lchovliligi. Makonning uch o‘lchovliligi hanuzgacha ilmiy-nazariy 
jihatdan aniq isbotlanmagan. Makon va vaqtning cheksizligi hamda tuganmasligi, makonning 
uch o‘lchovliligi, vaqtning bir yo‘nalishliligi, orqaga qaytmasligi makon va vaqtning asosiy 
xossalari sifatida qaralishi lozim. Biz makroskopik tajribada ko‘radigan ob’ektlar uch o‘lchovli 
ko‘lamlilikka – uch o‘lchovdagi o‘lchamlilikka ega. Makonning har qanday nuqtasi uch soni 
yordamida beriladi. Ammo makonning uch o‘lchovliligi faylasuflar uchun amalda jumboq bo‘lib 
qolamoqda. Ular uchun bu asoslashga urinishlar natija bermayotgan empirik postulat sifatida 
qabul qilinadi. Makonning uch o‘lchovliligini ta’riflab bergan Aristotel pifagorchilarning 
g‘oyalari yordamida uni asoslashga harakat qilgan. U uch o‘lchov eng mukammal va tugallangan 
bo‘lib, aynan 3 soni shunday xususiyatga ega ekanligini qayd etgan.
Makon va vaqtning metrik xossalari. Metrik xossalarga makon va vaqtning 
ko‘lamlilik hamda davomlilik kabi miqdor ko‘rsatkichlari kiradi. Ko‘lamlilik joy va o‘rinning 
mavjudligini nazarda tutadi. Joy – makon chegarasi va u qamrab oluvchi muayyan hajmning 
birligi. O‘rin – bir joyning boshqa joylarga nisbatan koordinatsiyasi. Joy va o‘rin makon 
tuzilishini belgilaydi. SHunday qilib, biz makon tuzilishi haqida so‘z yuritganda uning joy va 
o‘rnini tavsiflashimiz shart.
Davomlilik va lahza vaqtning asosiy metrik ko‘rsatkichlari hisoblanadi. Lahza – 
davomlilikning boshqa parchalab bo‘lmaydigan atomi, davomlilik kvanti. Davomlilikning o‘zi 
bunda muayyan chegaraga solingan lahzalar majmui sifatida tushuniladi. Muayyan ob’ekt 
mavjudligining dastlabki va pirovard lahzalari ana shunday chegara sifatida amal qiladi. 
Davomlilik – ob’ekt mavjudligining davomiyligi va, saqlanishidir. Davomlilik voqea-
hodisalarning ayni bir vaqtda yuz berishi – sinxroniya yoki ketma-ketlik – diaxroniya 
munosabatlari bilan tavsiflanishi mumkin.