Reja buxgalteriya hisobining tarixiy taraqqiyoti to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar

Shuningdek, «Temur tuzuklari»da «.Salta- natning har bir idorasida bo 'ladigan kirim-chiqim- larni, kundalik xarajatlarni yozib borish uchun bir kotib tayinlansin»*¹ deyilgan.
Demak, bizning mamlakatimiz tarixida ham hisob, hisobot va nazorat ishlari taraqqiy etgan deyishimizga to‘la asos mavjud.
Buxgalterlik hisobi ilmiga oid tadqiqotlarda ta’kidlanishicha, uning hozirgi zamon tushun-chasidagi nazariyasi va amaliyotining rivojlanishi sanoat, savdo va pul-tovar munosabatlarining rivojlanishiga bog'liq, shu munosabat bilan turli mamlakatlarda buxgalterlik ilmining o'ziga xos maktablari vujudga kelgan.
Buxgalterlik ilmining quyidagi maktablari shakllanganligi ilmiy asoslangan:

1. 
   Italiya maktabi. 3. Germaniya maktabi.
   
2. 
   Fransiya maktabi. 4. Anglo-amerika maktabi.
   

5. Rossiya maktabi.
2.Italiya maktabining asoschilari
XV - XVII asrlarda Italiya maktabi ustuvorlik qilgan. Ulaming yorqin namoyondalaridan biri fransiskanlik monax, matematika professori Luka Pacholi.
L.Pacholining traktatida savdo operatsiyalarini hisobga olish uchun ikkiyoqlama yozuv usuli va buxgalteriya balansini qo‘llash bayon qilingan. ²
L.Pacholi о‘zining asarida hisobning maqsadini shakllantirib, ulaming asosiylari deb quyidagilami hisoblagan: faoliyatning ahvoli to'g'risida axborotlarga ega bo‘lish va amalga oshirilgan bitimlaming moliyaviy natijalarini aniqlash.
L.Pacholining «Schotlar va yozuvlari to*g‘risidagi traktati» o‘sha davrda buxgalteriya hisobi haqidagi mavjud barcha bilimlami o'z ichiga olgan va ushbu bilimlar boshqa mamlakatlarga tarqala boshlagan hamda nazariy fikrlaming yanada rivojlanishiga yordam bergan.
Luka Pacholi (1445-1517) - buyuk matematik, diagrafik hisob tizimining asoschisi «Schotlar va yozuvlar haqidagi asar «(1494)ning muallifidir. Ushbu kitobda hisobchilikning vazi- falari, savdogar va buxgalterga qo'yiladigan talablar, ikkiyoq­lama buxgalteriya (diagrafik paradigma) g'oyasining asoslari bayon etilgan, buxgalteriya balansi tushunchasi shakllantirilib, u inventar modifikatsiyasi sifatida tushunilgan buxgalteriya hiso­bining asosiy amal(protsedura)lari rivojlanishiga ulkan hissa qo’shgan.