Reja: Fazodagi qattiq jismning holati. Olti nuqta qoidasi

 
2. Detallarni o‘rnatish usullari. Zagotovkalarni mahkamlash usullari 
Bular quyidagilar: 
- Asosiy baza-berilgan detalga yoki yig‘ilma birlikka tegishli bo‘lgan va 
uning holatini mahsulotda aniqlash uchun ishlatiluvchi konstruktorlik baza (4.5-
rasm). 
- Yordamchi baza-berilgan detalga yoki yig‘ilma birlikka tegishli bo‘lgan va 
ularga birlashtiriluvchi mahsulot holatini aniqlash uchun qo‘llaniluvchi 
konstruktorlik baza (4.5-rasm). 
- Кonstruktorlik baza-detalni yoki yig‘ilma birlikni mahsulotdagi o‘rnini 
(holatini) aniqlash uchun qo‘llaniluvchi baza. Shuningdek detal konstruksiyasini 
chizishda masalan; pog‘anali valning (4.6-rasmga qar.) tanlangan Ι va ΙΙ yon sirtlari, 
ya’ni: A
1
o’lcham uchun Ι-sirt; A, A2, A3 va A4 o’lchamlar uchun esa Ι Ι-sirt 
konstruktorlik bazalar vazifasini bajaradi. 
- Asosiy va yordamchi bazalarning bir detalni mashinada ishlash vaqtida 
boshqa detalga nisbatan holatini aniqlaydigan koordinat yuzalari yig‘uv bazalari deb 
yuritiladi (4.5-rasmda 3-tezliklar qutisi teshigi «yor» va o’ng yon sirti 4-shpindel 
uchun yig‘ish bazasi bo’lib hisoblanadi). 
- Texnologik baza deb, zagotovkani yoki mahsulotni tayyorlash yoki 
ta’mirlash jarayonida holatini aniqlash uchun ishlatiluvchi bazaga aytiladi (4.7-
rasm). 
- O’lchash bazasi-zagotovkani yoki mahsulotni va o‘lchash vositalarini 
nisbiy holatini aniqlash uchun ishlatiluvchi baza (4.8-rasm). (GOST 21495-96). 

---

4.5-rasm 4.6-rasm 
 
4.7-rasm. Ι, ΙΙ, ΙΙΙ-texnologik baza komplekti; 4.8-rasm. A-o’lchov baza sxemasi 
Ι-o’rnatuv baza;ΙΙ-yo’naltiruvchi baza; 
ΙΙΙ-tayanch baza 
3. Mexanik ishlov berishda birinchi operatsiyalarning ahamiyati 
 
Bularga o‘rnatuv, yo‘naltirgich, tayanch, qo‘shaloq yo‘naltirgich va qo‘shaloq 
tayanch bazalar (sxemalari 4.1-rasm, 4.2-rasm va 4.10-rasmlarda ko‘rsatilgan) 
kiradi: 
- o‘rnatish bazasi-zagotovkani yoki mahsulotni uchta erkinlik darajasidan 
mahrum etuvchi baza (bir koordinat o‘qi bo‘ylab ko‘chishi va boshqa ikki 
koordinata o‘qlari atrofida aylanish harakatlaridan 4.1-rasm va 4.7-rasmlarga qar.); 
- yo‘naltirgich baza-zagotovkani yoki mahsulotni ikki erkinlik darajasidan 
mahrum etuvchi baza (bir koordinat o‘qi bo‘ylab ko‘chishidan va boshqa o‘q 
atrofida burilish harakatidan 4.1-rasm va 4.7-rasmlarga qar.); 

---