Reja: “Fizika” faniga kirish. Fizika fanining prеdmеti va uslublari

Klassik mexanika – tezliklari yorug’likning bo’shliqdagi tezligidan juda kichik bo’lgan makrojismlarning harakat qonunlarini o’rganadi (Galiley, N’yuton).
Relyarivistik mexanika - yorug’likning bo’shliqdagi tezligiga yaqin bo’lgan tezliklar bilan harakatlanuvchi jismlarning harakat qonunlarini o’rganadi (Eynshteyin).
Kvant mexanikasi – mikrojismlarning (atomlar va elementar zarralarning) harakat qonunlari o‘rganiladi.
Mexanika uchta: kinematika, dinamika, va statika bo’limlaridan iborat.
1. Kinematika – jismlarning harakat qonunlarini, bu harakatni vujudga keltiruvchi sabablarni e’tiborga olmay o’rganadi.
2. Dinamika - jismlarning harakat qonunlarini, bu harakatni vujudga keltiruvchi va o’zgartiruvchi sabablar bilan birgalikda o’rganadi.
3. Statika – jismlar sistemasining muvozanat qonunlarini o’rganadi va fizikada dinamika qonunlari bilan birgalikda ko’riladi.
KINEMATIKA
Harakatning nisbiyligi: Barcha jismlarning harakati nisbiy bo‘lib, ularning tinch turishi ham nisbiydir.
Sanoq jism: Jismning harakati yoki tinch holati qaysi jismga nisbatan kuzatilayotgan bo‘lsa, o‘sha jism sanoq jism deb ataladi.
Sanoq sistemasi: Sanoq jism, unga bog‘liq koordinatalar sistemasi va shu
harakatning vaqt sanog‘i birgalikda sanoq sistemasini tashkil etadi.
F AZO VA VAQT
Fazoni uch o‘lchamli koordinatalarda tasvirlash:
Fazoning asosiy xossalari: haqiqatan ham, mavjudligi, matеriya bilan ajralmasligi (olamda fazo bilan bog‘lanmagan bitta ham obyekt yo‘q), chеksizligi, uch o‘lchamliligi (barcha fizik obyеktlarning bo‘yi, eni va balandligi mavjud).
Vaqtni bir o‘lchamli koordinatalarda tasvirlash:
V aqt hodisalarning kеtma-kеt o‘zgarish tartibini va jarayonlarning davomiyligini ifodalaydigan fizik kattalikdir. Vaqt xalqaro birliklar sistemasi (XBS)da sekundlarda o‘lchanadi.
O rganilayotgan jism harakati, undan soddaroq bo’lgan fizik model sifatida tanlab olingan jism harakati bilan solishtirish yordamida o’rganiladi.
Muayyan sharoitda o‘lchami va shakli hisobga olinmasa ham bo‘ladigan jism moddiy nuqta deb ataladi.