Reja: I. Muqaddima. II. Kirish qism

O’zbek davlatchiligini tarixini o’rganishning ahamiyati.

O‘zbekiston tarixi yoshlarga xalqimizning qtmishi, tarixi haqida bilim berish bilan bilan chegaralanib qolmaydi, u yoshlarni vatanparvar, ma’naviy jihatdan komil fuqaro etib shakllantiradi. Prezident Islom Karimov ta’kidlaganlaridek, yurtimiz tarixi «Har bir fuqaroni, jumladan, yoshlarimizni boy madaniy merosimizni qadrlashga, uni kqz qorachig‘iday avaylab- asrashga, yurak-yurakdan iftixor qilishga qrgatadi. Qzimizning boy qtmish merosimizdan madad va ibrat olishga imkon beradi. Odamlar qalbida ezgulik tuyg‘ularini uyg‘otib, bugungi avlod kimlarning avlodi, kimlarning zoti va vorislari ekanini anglashga undaydi».¹

Davlat mustaqilligini qz qqliga olgan ozod, hur O‘zbekistonda Vatan, istiqlol taqdiri bugungi baxtli avlodlar qqlida. Mustaqillikni asrab-avaylash, mustahkamlash, mamlakatimizni keyingi avlodlarga yanada qudratli, obod, ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan rivojlangan holda etkazish zamonamizning dolzarb vazifasiga, talabiga aylandi. Bu mas’uliyatli, ayni paytda sharafli vazifaning qay darajada ado etilishi bugungi avlodlarga, xususan yoshlarga, ularning ma’naviy barkamolligiga bog‘liq. «Biron bir jamiyat, - deb ta’kidlaydi yurtboshimiz Islom Karimov, - ma’naviy imkoniyatlarini, odamlar ongida ma’naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay hamda mustahkamlamay turib qz istiqbolini tasavvur eta olmaydi».¹
Har qanday jamiyat taraqqiyotining asosiy kuchi ma’naviyat va ma’rifatdadir. Ma’naviy barkamollikni tarbiyalashda Vatan tarixi muhim omildir. «Ma’naviyat, - deb yozadi Islom Karimov, - qz xalqining tarixini, uning madaniyati va vazifalarini chuqur bilish va tushunib etishga suyangandagina qudratli kuchga aylanadi»², «...tug‘ilib qsgan yurtida qzini boshqalardan kam sezmay, boshini baland kqtarib yurishi uchun insonga, albatta, tarixiy xotira kerak... Tarixiy xotirasi bor inson - irodali inson»³ .
Insonda tarixiy xotira o‘z Vatani tarixini, o‘z xalqi, ajdodlari tarixini bilish orqali shakllanadi. Yaqin o‘tmishda mustamlakachilar, totalitar tuzum mutasaddilari ko‘pgina xalqlarni, jumladan, o‘zbek xalqini o‘z tarixidan judo qilish, ularni qz qtmishiga loqaydlik bilan qaraydigan, nasl-nasabini eslolmaydigan manqurtlarga aylantirish siyosatini yuritdi, amaliyotda esa xalqimiz tashqi dunyodan butunlay uzib qqyildi, uning bir necha ming yillik boy tarixi soxtalashtirildi, uni yoshlarga qqitish va qrgatishga izn berilmadi.
Mustaqillik sharofati bilan Vatanimiz tarixi qz qrnini topdi, barcha qquv maskanlarida talaba-qquvchilarga Vatan tarixini qqitish davlat siyosati darajasiga kqtarildi, Vatan tarixini qqitish yqlga qqyildi. Vatanimiz tarixi millatning, yoshlarning haqiqiy tarbiyachisiga aylanmoqda. Bu borada Prezident Islom Karimovning «Tarixiy xotirasiz barkamol kishi bqlmaganidek, qz tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bqlmaydi», «Tarix - xalq ma’naviyatining asosidir», «Tarixiy xotirasiz kelajak yqq», «Qzlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi», «Inson uchun tarixdan judo bqlish - hayotdan judo bqlish demakdir»⁴ degan ifodali sqzlari va kqrsatmalari dasturilamal bqlib xizmat qilmoqda.
Tarix talaba-qquvchilarda olam yagona va yaxlit, O‘zbekiston uning ajralmas bir qismi, olamda sodir bqladigan voqea, hodisalar umumiy va qzaro bog‘lanishda, uzluksiz harakatda ekanligi tqg‘risida tqg‘ri tasavvur, tushunchalarni shakllantiradi.
Qz qtmishini, ajdodlari tarixini yaxshi bilgan insonning irodasi kuchli bqladi, uni har xil aqidalar girdobiga tushishdan saqlaydi. Qtmishni bilgan, tarix saboqlarini anglab etgan inson hozirgi zamonni yaxshi tushunadi, kelajakni tqg‘ri tasavvur etadi. Muxtasar aytganda, Vatan tarixi talaba-qquvchilarda xalqning qtmishi, hozirgi zamoni va kelajagi yagona tarixiy jarayon degan tushunchani shakllantiradi. Bu qz navbatida yoshlarni tarixiy jarayonlarning oddiy kuzatuvchisi bqlib qolishdan saqlaydi, ularni olg‘a intilishga, taraqqiyotga kqmaklashishga undaydi.
O‘zbekiston tarixi talaba-qquvchilarga bugungi kunda mamlakatimizda amalga oshiralayotgan demokratik islohotlarning mohiyati va natijalarini, milliy, huquqiy davlatchilikni barpo etish, demokratik, fuqarolik jamiyat qurish, ijtimoiy yqnaltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish jarayonlarini qrgatadi. Bu qz navbatida yoshlarda ilmiy dunyoqarashni, siyosiy madaniyatni tarbiyalaydi, jamiyatda qz qrnini tqg‘ri belgilashga kqmaklashadi.
Xalqimizning buyukligi, kuchi, uning boy ma’naviy merosga ega ekanligi bilan belgilanadi. Xalqimizning ma’naviy poydevori juda qadimiy va mustahkam. Ajdodlarimiz etishtirib bergan qnlab, yuzlab jahonga mashhur olimu-ulamolar, me’moru-binokorlar, naqqoshlar, zargarlar, hunarmandlar, davlat arboblari, xalq qahramonlari hayoti, dunyoda birinchilar qatorida bunyod etilgan ilm va ta’lim maskanlari faoliyati talaba-qquvchilar uchun katta ibrat maktabi, tarix sabog‘idir. Kelajak uchun intilayotgan yoshlar uchun bu boy ma’naviy meros mustahkam tayanchdir. Uning zaminida tinimsiz va mashaqqatli mehnat, har qanday tqsiqlarni engish, ilmga va ziyoga intilish kabi xislatlar yotadi. Bunday xislatlar Vatan tarixini qqitish orqali yoshlarga singdiriladi.
Vatan tarixi xalqimizning asrlar davomida kqpgina xalq, elatlar bilan ahl, hamjihat bqlib yashaganligidan, yurtimizda turli diniy e’tiqodlar erkinligi va inoqligi bqlganligidan guvohlik beradi. Bu mustaqil O‘zbekistonda yashovchi turli dinlarga e’tiqod qiluvchi 120 dan ortiq millat va elatlar qrtasida tinchlik, milliy totuvlik, birodarlikni yanada mustahkamlashga xizmat qiluvchi tarixiy saboqdir.
Kelajagi buyuk davlat qurayotgan bugungi avlodlar uchun qzbek davlatchiligi tarixi, ming yillar davomida shakllanib, takomillashib kelgan siyosiy-huquqiy institutlar, qonun-qoidalar tajribasi O‘zbekistonning mustaqilligini yanada mustahkamlash, huquqiy davlat, demokratik jamiyat qurishda mustahkam tayanch va madadkordir.
Tarixiy xotira, ajdodlarimiz qoldirgan boy ma’naviy merosni egallash talaba-qquvchilarda halollik, odillik, rostgqylik, mehr-oqibat, mehnatsevarlik, ilmga intilish kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga kqmaklashadi.
Vatan tarixi yoshlarda jamiyatda ertaroq mustaqil faoliyat yuritish, qz qobiliyatini tqlaroq ochish va hayotga tatbiq etish sifatlarini shakllantiradi, Vatan, xalq taqdiri uchun mas’uliyatni qz zimmasiga olish kabi yuksak ma’naviy burchni tarbiyalaydi, milliy g‘oya bilan qurollantiradi.
Shu boisdan Vatan tarixini har tomonlama, chuqur qrganish muhim ahamiyatga molik vazifadir. Mamlakatimizda mustaqillik sharofati tufayli bog‘chalardan tortib Oliy qquv yurtlarigacha bqlgan ta’lim-tarbiya tizimlarida O‘zbekiston tarixi fanini qqitishga davlat darajasiga kqtarilgan vazifa sifatida katta e’tibor berilmoqda, g‘amxqrlik qilinmoqda. «Tarix millatning haqiqiy tarbiyachisiga aylanib bormoqda. Buyuk ajdodlarimizning ishlari va jasoratlari tarixiy xotiramizni jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirmoqda. Axloqiy tarbiya va ibrat manbaiga aylanmoqda».