Reja: Iqtisodiy rivojlanishning umumjahon tomonlari va ishlab chiqarishning baynalmillashuvi. Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning shakllari. Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning mohiyati, shakllari va ob‘ektiv asoslari

Fan–texnika yutuqlari bilan xalqaro ayirboshlash bir qator shakllarda amalga oshiriladi. U ilmiy-
texnikaviy axborotlar,
mutaxassislar,
fan sohasi
xodimlari bilan
ayirboshlashni,
tadqiqot va
yangiliklarni litsenziya asosida berishni, ilmiy-tadqiqot ishlari o’tkazishni, umumiy fan-texnika va
texnologiyani ishlab chiqarish bo’yicha qo’shma tadbirkorlik o’z ichiga oladi.
Ilmiy-texnikaviy hamkorlikning muhim shakllaridan biri xalqaro injenering hisoblanadi. Xalqaro
injenering bir davlat tomonidan boshqasiga san‘at va boshqa
ob‘ektlarni loyihalashtirish va qo’rish
jarayoniga kerakli hisob-kitob loyihalarini berish hamda injenerlik-qurilish xizmati kursatishdan iborat
bo’lib, loyihaga binoan ob‘ektlar quriladi.

---

Xalqaro iqtisodiy integratsiya - bu turli mamlakatlar iqtisodiy aloqalarining baqarorlashib, chuqurlashib
rivojlanishi, ular xo’jaliklarining chambarchas birlashishi jarayonlaridir. Integratsiya mikrodarajada va
makrodarajada amal qiladi.
Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning asosiy shakllari quyidagilar:
1. Erkin savdo hududlari - bu iqtisodiy integratsiyaing eng oddiy shakli bo’lib, uning doirasida qatnashuvchi
mamlakatlar o’rtasidagi savdo cheklashlari bekor qilinadi. Erkin savdo xududlarining tashkil etilishi ichki
bozorda milliy va xorijiy tovar ishlab chiqaruvchilar o’rtasidagi raqobatni kuchaytirib, bu bir tomondan, 
milliy ishlab chiqaruvchilarning bankrot (kasod) bo’lishi xafini ko’chaytirsa, boshqa tomondan ishlab
chiqarishni takomillashtirish va yangiliklarni joriy etish uchun rag’bat yaratadi. Bunga Yevropa erkin savdo
uyushmasi va MDH mamlakatlari o’rtasidagi o’zaro bitim misol bo’la oladi; 
2. Bojxona ittifoqi. Iqtisodiy integratsiyaning bu shakli erkin savdo xududlarining faoliyat qilishi bilan
birga yagona tashqi savdo tariflari o’rnatishni va uchinchi mamlakatga nisbatan yagona tashqi savdo
(tariflari) siyosatini yuritishni taqozo qiladi. Yevropa ittifoqi (YeI) bojxona ittifoqiga yorqin misoldir;
3. To’lov ittifoqi - bu milliy valyutalarning o’zaro erkin almashuvini va hisob-kitobda yagona pul birligini
amal qilishini ta‘minlaydi. Yevropa hamjamiyati, janubiy-sharqiy Osiyo va MDH mamlakatlari uchun to’lov
ittifoqi pirovard maqsaddir;

---

mablag’lari va ishchi kuchining chegaradan erkin o’tishi ta‘minlanadi hamda umumiy muammolarni hal etishda yagona siyosat
o’tkaziladi;
5. Iqtisodiy va valyuta ittifoqi - bu davlatlararo iqtisodiy integratsiyaning eng oliy shakli hisoblanadi. Bunda iqtisodiy integratsiyaning
barcha qarab chiqilgan shakllari umumiy iqtisodiy va valyuta moliyaviy siyosat o’tkazish bilan birga uyg’unlashadi.