Reja: Irsiyatning sitologik asoslari. Irsiyatning molekular asoslari

Metasentrik—teng yelkali
Submetasentrik ---teng bulmagan yelkali
Akrotsentrik --- juda notekis yelkali xromosoma
Yuldoshli xromosomalar
Xromosomalar yigindisining soni doimiy buladi. Somatik hujayralardagi xromosomalar yigindisi kariotip deyiladi. Somatik hujayrada jinsiy hujayraga nisbatan xromosomalar soni 2 barobar kup buladi. Bu xromosomalar juft, ya’ni diploid deb ataladi va 2 n bilan ifodalanadi. Jinsiy hujayradaga xromoaomalar tok bulib gaploid deyiladi.
Diploid sondagi xromosomalar ota va ona organizmlarning gaploid sondagi xromosomalarning kushilishi natijasida gomologik xromosomalardan yuzaga keladi Bu xromosomalar tashki jixatdan bir-biridan fark kilmaydi.
DNK va RNK ning tuzilishi va sintezi.
Nuklein kislotalar barcha tirik organizmlarning hujayralarida bulib elementar zarrachalar - nukleotidlardan tuzilgan. Nuklein kislota degani lotincha «nukleuc» ya’ni yadro demakdir.Birinchi marta yadrodan topilgan.Nuklein kislotalar 2 xil buladi.
DNK—yadrodagi xromosomalar tarkibida
RNK--- yadroda xam sitoplazmada xam uchraydi.
Umuman nuklein kislotalar hujayrada okillar sintezlanishini amalga oshiradi. DNK—organizmdagi belgi va xususiyatlarni keyingi avlodga beradi.DNK biologik polimer bulib molekular ogirligi 5-7 ba’zan 10-16 mlnga teng buladi. U uzaro boglangan juda kup nukleotidlardan tashkil topgan bulib, 2 ta spiral shakldagi zanjirdan iborat.Nukleotidlar - A- adenin, G- guanin, s- sitozin, T- timin. Bular bosh xarflar bilan: A,G,S,T belgilanadi.
RNK – 1909 yilda Levin tomonidan kashf etilgan. U xam DNK ga uxshaydi lekin bir zanjirdan iborat. RNK 3 xil : i-RNK , t-RNK, r-RNK buladi (i- informatsion, t- transport, r- ribosom).
i-RNK – irsiy axborotlarni yadrodan sitoplazmaga yetkazadi;
t-RNK - aminokislotalarni oksil sintezi joyiga
(ribosomaga) yetkazadi;
r-RNK – hujayra ribosomasi tarkibiga kiradi.