Reja: Kirish Jismoniy rivojlanishni tekshirish va baholash usullari. Jismoniy rivojlanishda bolalarda ko`p uchraydigan kasalliklar Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati Kirish

2. Jismoniy rivojlanishda bolalarda ko`p uchraydigan kasalliklar
Skolioz – umurtqa pog‘onasining yon tomonlarga qiyshayishi bilan kechuvchi kasallik bo‘lib, odatda tug‘ma yoxud hayot jarayonida orttiriladi.
Skolioz turlari: o‘ng (1), chap (2) va S-simon (3) ko‘rinishiga ega bo‘ladi.
Skoliozni aniqlashda quyidagilarga e’tibor berish lozim:

1. 
   Yelka bir tekisdaliligiga.
   
2. 
   Qovurg‘alarni bir-biriga nisbatan simmetrikligiga.
   
3. 
   Bel uchburchaklarining baravarligiga.
   
4. 
   Gavdaning turishiga.
   

Yelkalar notekis

Umurtqa pog‘onasi qiyshaygan

Chanoq qiyshaygan


Rasm. Skolioz belgilari

Skoliozni aniqlashda tekshiriluvchini oldinga yengil engashtirib, umurtqalarning o‘tkir o‘simtalari ustidan barmoq bilan yuqoridan pastga chizish kerak. Paydo bo‘lgan chiziqqa qarab gavdani normalligi yoki skoliozi bor-yo‘qligini aniqlash mumkin. Agarda paydo bo‘lgan chiziq yonga qiyshayib chekkasi o‘ngga qaratilgan bo‘lsa, bunda o‘ng tomonli skolioz, chekkasi chapga qaratilgan bo‘lsa, chap tomonli skolioz deyiladi.

Skoliozning uch bosqichi tafovut qilinadi:

1-bosqich – uncha rivojlanmagan darajadagi to‘g‘rilanadigan qiyshayish;
2 -bosqich – qiyshayish ancha sezilarli darajada bo‘lib, tortilish mashqlari va uslublari yordamida to‘g‘rilanadi;
3- bosqich – kuchli qiyshayish hatto qovurg‘alarni ham o‘z komiga olib, nafas olish jarayoniga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Skolioz darajalarini quyidagicha ajratish mumkin:

1. 
   Agarda tekshiruvchining ikkita kaftini boshining orqasiga qo‘yib tik turgan holda orqa mushaklari taranglanishi natijasida umurtqa pog‘onasi butunlay rostlansa, bu skoliozning birinchi darajasidan dalolat beradi.
   
2. 
   Agarda mushaklar tarang qilinganda ham skolioz saqlanib qolsa, bu skoliozning ikkinchi darajasi deyiladi.
   
3. 
   Shved devorchasida yoki turnikda qo‘l bilan osilganda ham umurtqa pog‘onasi rostlanmay qiyshiqligi saqlanib qolsa, bu skoliozning uchinchi darajasi deyiladi.
   

Skoliozni keltirib chiqaruvchi omillar:
1) 1-sinfga borayotgan bolaga yelkaning bir tomoniga osiladigan sumka. Bolaning suyaklari hali to‘liq qotmagan. Har doim bir tomonga sumkani osib yurish natijasida tana suyaklarining shu tomonga qiyshayishi kuzatiladi;

Rasm. 1, 2-sumkani noto’g‘ri ko’tarish; 3-to’g‘ri ko’tarish; 4-partada noto’g‘ri o’tirish

2) bola uyda dars tayyorlayotgan vaqtida stulga to‘g‘ri o‘tirmasligi va shu stol-stullarni bolaning yoshiga to‘g‘ri kelmasligi;
3) bola erkin yurganda egilib yoki boshini egib yurishi;
4) bola raxit kasalligiga chalingan bo‘lsa, suyaklarda kalsiy yetishmasligi oqibatida umurtqa pog‘onasining qiyshayishi kuzatiladi;
5) bolalarni og‘ir yuk ko‘tarishga majbur qilish tufayli;
6) prujinali karavotlardan foydalanganda;
7) yosh bolalar atrofiga yostiq qo‘yib, o‘tirishga majbur qilish oqibatida hali bunga tayyor bo‘lmagan nozik umurtqa pog‘onasida egilish holati paydo bo‘ladi;
8) ovqatlanish ratsionida tarkibida kalsiy saqlovchi oziq-ovqat mahsulotlarining yetishmasligi natijasida suyaklarning mustahkamligi buziladi. Bu ham skolioz kasalligining yuzaga kelishiga sababchi bo‘ladi.
Agarda qiz bolada skolioz kasalligi paydo bo‘lsa, voyaga yetib turmush qurgandan so‘ng unda tug‘ruq jarayoni qiyin kechadi. Bo‘yin yoki bel umurtqalarining qiyshayishi oqibatida ularda bukrilik holati vujudga kelishi yoki umurtqa pog‘onasining orasiga tuz va suyuqliklar yig‘ilishi mumkin.