Reja: Kirish Xarajatlarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati Xarajatlarning tasniflanishi Mahsulot tannarxi va uni hisoblash metodlari Mahsulot tannarxini kamaytirishning asosiy yo’llari va omillari. Xulosa foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Xarajatlarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati

Korxonada ishlab chiqarish xarajatlari korxona faoliyati uchun muhim rol o’ynaydi, chunki mahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajatlari qancha kam bo’lsa korxona foydasi va rentabelligi shuncha oshadi.
Korxona sarf xarajatlari o’z ichiga 1) mahsulot ishlab chiqarish tannarxi, 2) davr xarajat­lari, 3) moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar, 4) favqulotda zararlarni oladi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5 fev­ralda qabul qilgan 64 qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot (xizmatlar)­ning sotish xarajatlarining tuzilishi va moliyaviy natijalarning tashkil topishi qoidalari»ga asosan korxonalarning xarajat moddalari quyidagilardan tashkil topadi:
Ishlabchiqarishxarajatlari:
– mahsulottannarxi:
Ishlabchiqarishningmoddiyxarajatlari:

• 
  mahsulotgaqushiladiganxomashyovamateriallar – sotibolinganmateriallar (ishlabchiqarishnime’yoridao’tishinita’minlash, ehtiyotqismlar, mahsulotlarniurash, joylashuchunmateriallarvah.k);
  
• 
  ishlabchiqarishxususiyatigaegaxizmatlarvaishlar;
  
• 
  tabiiyxomashyo (suv, yog’ochvah.k);
  
• 
  energiyavayoqilg’ininghammaturlari;
  
• 
  materiallarningtabiiykamayishi.
  

Ishlabchiqarishxarakteridagimehnatgato’lovlar:

• 
  bajarilganishlaruchunto’lovlar;
  
• 
  qo’shimchato’lovlar;
  
• 
  ishlanmaganvaqtlaruchunto’lovlar.
  

Ijtimoiysug’urtagaajratmalar:

• 
  ishhaqifondiganisbatanajratmalar;
  
• 
  nodavlatnafaqafondiga, ixtiyoriytibbiysug’urtagavaboshqaixtiyoriyto’lovlar.
  

Asosiyfondlarvanomaterialaktivlaramortizasiyasi:

• 
  asosiyfondlarningeskirishigaqarab bosh birlamchibahodanajratma.
  

Ishlabchiqarishxarakteridagiboshqaxarajatlar:

• 
  ishlabchiqarishjarayonigako’rsatilganxizmatlar;
  
• 
  ishlabchiqarishxomashyovamateriallarbilanta’minlash;
  
• 
  asosiyfondlarniishchiholdasaqlashxarajatlari;
  
• 
  o’to’chirishnita’minlashvaqorovullar;
  
• 
  ishlabchiqarishasosiyfondlariningijarahaqi.