Reja: Ko’chishni o’rtacha tezligi

Ko’chishni o’rtacha tezligi oniy tezlik

Reja:

1. 
   Ko’chishni o’rtacha tezligi
   
2. 
   Oniy tezlik
   
3. 
   Tezliklar oniy markazidan foydalanib tekis shakl nuqtasining tezligini aniqlash
   

Ko’chishni o’rtacha tezligi

Agar (S) tekis shakl ilgarilanma harakatda bo`lmasa, bu shakl­da har onda tezligi 0 ga teng bo`lgan bitta nuqta mavjud bo`ladi. Tezligi 0 teng bo`lgan bundan nuqtagatezliklar oniy markazi de­yiladi. Tekis shaklning tezligi 0 ga teng bo`lgan bitta nuqtasi mavjudligini isbotlaymiz.Tekis shakl biror A nuqtasining tezligi va shu A nuqta atrofidagi aylanma harakatning burchak tezligi  berilgan bo`lsin (118- rasm). A nuqtani qutb deb olamiz.
Qutbdan aylanma harakat yo`nalishida ga perpendikulyar AN to`g`ri chizig`ini o`tkazamiz. A nuqtadan boshlab AN to`g`ri chiziqqa AP kesmani qo`yamiz.

118-rasm

P nuqtaning tezligini quyidagicha yozamiz.
(53)
P nuqtaning (tezligini) A qutb atrofida aylanishdagi tezli­gining modulini topamiz.


P nuqtada vektori ga qarama-qarshi yo`nalgan bo`ladi.
U holda (53) tenglikdan bo`lishi kelib chiqadi. De­mak, P nuqta tezliklar oniy markazining holati harakati davomi­da o`zgartirib turadi. Tezliklarning oniy markazi shu nuqtalardan tezliklarga tushirilgan perpendikulyarning kesishgan nuqtasida yetadi. Demak, tezliklarning oniy markazini topish uchun tekis shaklda yotgan ikkita ixtiyoriy A va V nuqtalarning tezliklarning yo`nalishi berilgan bo`lishi kerak. Shu nuqtalardan ularning tezliklariga perpendikulyarning kesishgan nuqtasi tezliklarning oniy markazi bo`ladi (119 -rasm) P nuqta tezliklarning oniy markazi bu nuqtaning 0 ga teng .

119-rasm

2. 
   Oniy tezlik
   

Shaklda ko`rsatilgan holatda S tekis shaklda yotgan P nuqta tezliklarning oniy markazi markazi bo`lsin. Shakldagi ixtiyoriy A va V nuqtalarning tezliklarini topish kerak (120-rasm). Buning uchun P nuqtani qutb deb qabul qilamiz. A va V nuqtalarning tezliklari uchun quyidagi formulalarni yozamiz.


Bu yerda bo`lganligi uchun quyidagicha yozamiz.


120-rasm
, va - A va B nuqtalarni tezliklar oniy markazi atrofida aylaganda hosil tezligi.
yoki (54)
(55)
(55) formula bilan tekis shaklning burchak tezligi topila­di. Demak, biror onda oniy markazi ma’lum bo`lgan tekis shakl nuqtalarning shu ondagi tezliklarini aylanma harakatdagi jism nuqtalarning tezliklari kabi topish mumkin.(54) formuladan tekis shakl nuqtalarining ayni paytdagi tezliklari orasidagi munosabatni aniqlaymiz.
(56)
Ya’ni har ondagi tekis shakl nuqtalari tezliklarning moduli oniy markazdan to nuqtalargacha bo`lgan masofaga proporsional bo`ladi. Demak, tezliklar oniy markazi bilan tekis shaklning har qanday nuqtasining tezligini topish uchun shu shaklda yotgan ixtiyoriy A nuqtasining tezligining moduli va yo`nalishi berilgan bo`lishi kifoya.