Режа: Кўп оралиқли статик аниқ балка зўриқишларининг таъсир чизиқларини чизиш

1-МАВЗУ. КЎП ОРАЛИҚЛИ СТАТИК АНИҚ БАЛКАЛАРНИ ҚЎЗҒАЛМАС ЮКЛАР ТАЪСИРИГА ХИСОБЛАШ.


Режа:


1. Кўп оралиқли статик аниқ балка зўриқишларининг таъсир чизиқларини чизиш.
2. Кўп оралиқли статик аниқ балка зўриқишларини таъсир чизиқлар ёрдамида аниқлаш.


Таянч иборалар: кўп оралиқли балка таянч реакцияларининг таъсир чизиғи, кўп оралиқли кесимида кўндаланг куч Q ва эгувчи момент М ларнинг таъсир чизиқлари, кўп оралиқли статик аниқ балка зўриқишларини таъсир чизиқлар ёрдамида аниқлаш.


1. Кўп оралиқли статик аниқ балка
зўриқишларининг таъсир чизиқларини чизиш.

Кўп оралиқли статик аниқ балка таянч реакциялари ва ички зўриқишларининг таъсир чизиқларини чизиш оддий, консол ва консолли балкаларнинг таъсир чизиқларини чизиш қоидаларига асосланади. Бунинг учун, аввало, кўп оралиқли балканинг қаватли тарҳлари тузилади. Асосий ва ёрдамчи балкалар учун таъсир чизиғини чизиш консолли ёки оддий балкалар учун таъсир чизиқларни чизишдан фарқ қилмайди.

Кўп оралиқли статик аниқ шарнирли балкаларда зўриқишлар таъсир чизиғини чизишни қуйидаги мисолда кўрамиз.


Мисол. 1.1-расм, а да кўрсатилган кўп оралиқли балканинг R_В таянч реакцияси ва расмда кўрсатилган С₁, С₂ ва С₃ кўндаланг кесимлар учун Q_с ва М_с таъсир чизиқлари чизилсин.
Ечиш: 1) Кўп оралиқли балканинг қаватли тарҳи 1.1-расм, б да кўрсатилган.

1. 
   R_В таянч реакциясининг таъсир чизиғини чизамиз. R_В таянч реакцияси Ш₂ВСШ₃ асосий консолли балканинг таянч реакцияси бўлганлиги сабабли аввало Р=1 кўчма юкни шу асосий балка устида ҳаракатланиши қаралади. Р=1 юк Ш₂ВСШ₃ асосий консолли балка устида ҳаракатланганда R_В таъсир чизиғи консолли балка таянч реакцияси каби чизилади. Р=1 юк Ш₁ Ш₂ осма балка бўйлаб чап томонга ҳаракатланса R_В реакциясининг қиймати камайиб боради ва Ш₁ шарнирда R_В = 0 бўлади. Р=1 юк АШ₁ асосий балкада ҳаракатланганда R_В=0 бўлади. Чунки, Р=1 юк АШ₁ асосий балкада ҳаракатланганда унинг таъсири осма Ш₁ Ш₂ балка орқали R_В таянчга узатилмайди.
   

Р=1 юк Ш₃Д ёрдамчи балка бўйлаб ўнг томонга ҳаракатланганда R_В реакциянинг қиймати камайиб бориб, юк Д таянч устида бўлганда нолга тенг бўлади. Демак, Ш₃ шарнир билан Д таянч оралиғида R_В реакциясининг таъсир чизиғи тўғри чизиқ бўйлаб ўзгариши сабабли, булар остидаги ординаталарни тўғри чизиқ билан бирлаштириб уни консол охиригача давом эттирамиз (1.1-расм, в).
Балка бўйлаб Р=1 юкнинг ҳаракатланишини текширамиз. У ҳолда ва нинг таъсир чизиғи ўнг консол балкадаги кўндаланг куч ва эгувчи момент таъсир чизиқларига ўхшаб чизилади. Р=1 куч кесимдан чап томонда ҳаракатланганда , бўлади. Демак, чап чизиқ саноқ чизиғи устига тушади. Р=1 юк кесимдан ўнг томонда ҳаракатланганда бўлади; бўлса, ; бўлса, бўлади.



3) ва таъсир чизиқларини чизиш. с₁ кесим АШ₁ асосий балканинг кўндаланг кесими бўлганлиги сабабли, аввал Р=1 юкнинг АШ₁ асосий консол
Агар Р=1 юк осма Ш₁ Ш₂ балканинг Ш₁ шарнирида бўлса, =1 ва
= -2; Ш₁ шарнирдан узоқлашиб Ш₂ шарнирга келганида эса =0, =0, бўлади.
Р=1 юк Ш₂ВСШ₃ асосий балка ва Ш₃Д ёрдамчи балкалар устида ҳаракатланганда, у асосий балка АШ₁ га ҳеч қандай таъсир кўрсатмайди ва =0, = 0 бўлади.
Бу ординаталарни саноқ чизиғига қўйиб, ҳамда тўғри чизиқлар билан тегишли равишда бирлаштириб ва ларнинг таъсир чизиқларини чизамиз (1.1- расм, г ва д).
4) ва таъсир чизиқларини чизиш. с₂ кесим асосий Ш₂ВСШ₃ консолли балкада бўлганлиги учун ва таъсир чизиқларини чизишда Р=1 юкнинг шу балка бўйлаб ҳаракатланиши текширилади. Консолли балканинг с₂ оралиқ кесимидаги ва зўриқишларининг таъсир чизиқлари оддий балкалардаги кўндаланг куч ва эгувчи моментларнинг таъсир чизиқлари каби чизилиб, сўнгра чап чизиқни чап томондаги консолнинг охиригача, ўнг чизиқни ўнг томондаги консолнинг охиригача давом эттирилади.
Р=1 юк Ш₁Ш₂ осма ва Ш₃Д ёрдамчи балкалар устида ҳаракатланганда ва таъсир чизиғи R_В таянч реакцияси таъсир чизиғидагидек чизилади (1.1-расм, е ва ж).
5) ва таъсир чизиқларини чизиш. с₃ кесим асосий Ш₂ВСШ₃ консолли балканинг ўнг консолида С таянчга чексиз яқин жойлашганлиги учун ва зўриқишларининг таъсир чизиқлари ва таъсир чизиқлари каби чизилади, фақат бу ерда таъсир чизиқ консол учигача давом эттирилади (1.1.-расм, з ва и).
Шундай қилиб, кўп оралиқли балкаларда таъсир чизиқлар қуйидаги тартибда қурилади: