Reja: «Mehnat unumdorligi» va «mehnat samaradorligi» xakida tushuncha

Mehnat unumdorligi – iqtisodiy o‘sish omili sifatida


Reja:
1. «Mehnat unumdorligi» va «mehnat samaradorligi» xakida tushuncha
2. Mehnat unumdorligini oshirishning ijtimoiy-iktisodiy moxiyati
3. Mehnat unumdorligini aniklash usullari va uning afzalliklari


«Mehnat unumdorligi» va «mehnat samaradorligi» xakida tushuncha
Mehnat faoliyatining maksadi biror natijaga erishishdan, masalan, maxsulot ishlab chikarish yoki xizmat kursatishdan iboratdir. Xar kanday xodim yoki xodimlar guruxi uchun natija samaradorligi, ya’ni vakt birligi - soat, kun, yil mobaynida ishlab chikarilgan maxsulot, kursatilgan xizmat mikdori muxim axamiyatga ega. Bu natija kanchalik yukori bulsa, uning birligiga sarflangan xarajat, shu jumladan, xona, bino uchun ijara xaki elektr kuvvatidan foydalanish xaki va shu kabilar shunchalik kamrok buladi. Binobarin, mehnat unumdorligi yukori, maxsulot xajmi kuprok bulsa, uning xarajatlari kamrok buladi. Mehnat samarodorligi maxsuldorligi mehnat kursatkichi bilan ulchanadi.
Mehnat unumdorligi - xodimlar mehnat faoliyatining iktisodiy samaradorligi kursatkichidir. U ishlab chikarilgan maxsulot yoki kursatilgan xizmatlar mikdorining mehnat xarajatlariga nisbatan, ya’ni mehnat xarajatlari birligi xisobiga ishlab chikarilgan maxsulot bilan belgilanadi. Jamiyatning rivojlanishi va uning barcha a’zolari farovonligi darajasi mehnat unumdorligi darajasi va uning usishiga boglikdir. Bundan tashkari, mehnat unumdorligi darajasi ishlab chikarish usulini xam, xatto ijtimoiy - siyosiy tuzumning uzini xam belgilab beradi.
Mehnat unumdorligi kursatkichi mehnat samaradorligi va natijadorligining barcha jixatlarini aks ettirmaydi. Masalan, u mehnat sifatini xisobga olmaydi, bundan tashkari, mehnat resurslaridan okilona foydalanish zarurligini ifodalamaydi. «Mehnat unumdorligi» tushunchasiga uz axamiyati jixatidan yakin, lekin mazmunan yanada kengrok bulgan tushuncha «mehnat samaradorligi» tushunchasidir. Mehnat samaradorligi eng kam mehnat xarajatlari bilan yukori mehnat natijadorligiga erishish darajasini ifodalaydi. Mehnat samaradorligi mehnat unumdorligidan farkli ularok, fakat mehnatning mikdor kursatkichlarini emas, shu bilan birga sifat natijalarini xam ifodalaydi. Mehnat samaradorligi kursatkichining yana bir muxim ustunligi unda mehnat resurslarini tejashning aks etishidir.