Reja: «Mehnat unumdorligi» va «mehnat samaradorligi» xakida tushuncha

Mehnat unumdorligini aniqlash usullari va uning afzalliklari
Mehnat unumdorlgini ulchash muammosi mazkur iktisodiy kategoriyaning moxiyatini aniklashdan birmuncha murakkabrok. Amalda mehnat unumdorligining usishi va maxsulot ishlab chikarishni ulchashning turli usullaridan foydalaniladi. U yoki bu usulning kullanishi, birinchidan, mehnat unumdorligini ulchash darajasiga, ikkinchidan esa, xisoblashni amalga oshiradigan iktisodiy xizmat oldida kanday vazifa turganligi bilan boglikdir.
Mehnat unumdorligini ulchash darajasi buyicha bir xildagi maxsulotni ishlab chikaradigan aloxida ish urinlari (brigada, uchastkalar)ni kursatib utish mumkin. Bu urinda ishlab chikarilgan maxsulot xajmini va ishlab chikarish normalarini (dona, tonna, kub yoki kvadrat metr va xokazo) aniklashning natural (tabiiy) usulini kullash maksadga muvofikdir. Bu usul oddiy, kulay va ishonchli bulsada, u fakat bir xil maxsulot ishlab chikariladigan ish joylarida kullaniladi, shuning uchun xam amalda undan kamrok foydalaniladi. Korxonaning birigada va uchastkalarida butunlay bir xil maxsulot ishlab chikarilsa, natural usul kullanilishi mumkin:
Misol: Agar sexning 10 ishchisi bir xafta mobaynida 800 ta detal ishlab chikargan bulsa, xar bir ishchining ishlab chikargan detali kuyidagicha buladi:
bir xaftada - 800 : 10  80 (detal);
bir kunda -80 : 5  16 (detal).
Natural usulning bir kurinishi shartli-natural usul bulib, bunda ish xajmi bir xil maxsulotning shartli birligida xisobga olinadi. Masalan, turli xajmdagi vagonlarga, turli xajmdagi konserva bankalari shartli bankalarga, turli poyabzallar shartli juftga aylantiriladi. SHartli ulchovlarga aylantirish, odatda, utkazish birliklari koeffitsentlari yordamida amalga oshiriladi.
SHartli natural usul kullanish uchun kulaydir, chunki kupgina xilma-xil tovarlarning, xizmatlarning aylantirish koeffitsentlari yordamida ishlab chikarishni kiyoslanadigan turga keltirish mumkin. Masalan, un, non va makaron maxsulotlari sotish xarajatlarini non-bulka maxsulotlarini shartli kilogrammga aylantirish orkali ifodalash mumkin.
Mehnat unumdorligini ulchashning keng tarkalgan yana bir usuli