Reja: Mexanik ishlov berishda bazalar va bazalash haqida tushuncha. Detal yuzalarining turlari

 
va b11 bо’yicha о’rnatilgan dopusklar ushlanishi kerak. 
Agarda ishlov berishning talab etilgan aniqligini sezilarli ravishda oshirishi 
unumdorlikni juda ham kamayishiga va mahsulot tannarxini oshishiga olib kelsa, 
unda konstruktorlik baza A dan bevosita ariqchani frezalash imkonini beruvchi 
maxsus moslama qо’llash maqsadga muvofiq bо’lishi mumkin. Texnologik 
tayanch baza A yuza, bir vaqtning о’zida konstruktorlik baza ham hisoblanadi, 
qaysindanki, xech qanday qayta hisoblashsiz konstruktorlik о’lcham a=10+0,36 
mm о’lcham bevosita ushlanadi. b о’lchamning о’zgarishi konstruktorlik 
о’lchamni olish aniqligiga hech qanday ta’sir qilmaydi, shuning uchun bu yerda 
dopuskni kamaytirish uchun keskin talab qо’yish uchun zarurat qolmaydi. 
3.3, b-rasmda frezalar komplektida bir vaqtda A yuzasi bilan birga ariqchani 
frezalash sxemasi kо’rsatilgan. Huddi shunday, oldingi hol kabi, ariqcha 
texnologik baza A yuzadan ishlov beriladi (bu erda sozlanuvchi o‘lcham 
hisoblanadi), konstruktorlik va о’lchov bazalari bilan bir yuzada yotadi. 
Кonstruktorlik о’lcham a=10+0,36 mm hech qanday qayta hisoblashsiz ushlanadi 
va dopusklarni hech qanday qat’iy kamaytirmasdan, konstruktor tomonidan 
о’rnatilgan dopuskni, bu erda shuningdek o‘zgartirish talab etilmaydi. A yuzani b 

---

о’lchamga ishlov berish uchun B yuza tayanch texnologik baza bо’lib xizmat 
qiladi, qaysiki u ham chizmada о’rnatilgan T
b
=0,62mm dopusk bilan uni qat’iy 
cheklamasdan bajarilishi mumkin. 
3.2 va 3.3 rasmlarda kо’rilgan tо’g’ri burchakli ariqchali (pozli) prizmatik 
zagotovka misoli kо’rsatadiki, ya’ni texnologik jarayonlarni ishlab chiqishda 
texnolog turli kо’rinishdagi texnologik bazalarni qо’llashi mumkin ekan. 
Texnologik jarayonlarning mumkin bо’lgan variantlari о’zining 
afzalliklariga va kamchiliklariga ega. Masalan, zagotovkalarga tayanch texnologik 
bazalardan ishlov berishda, konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada 
yotmagan (3.2-rasm), о’lchamlarni qat’iy hisoblash va dopusklarni sezilarli 
qat’iy cheklash zarurati tug’iladi, ya’ni unumdorlikni pasayishi va ishlov 
berishning qimmatlashishiga olib keladi. Ammo zagotovkani tayyorlash uchun 
xususiylashgan moslamalar yoki asboblar talab еtilmaydi. Zagotovkalarga 
konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada yotgan tayanch texnologik 
bazadan ishlov berishda (3.3,a-rasm), konstruktorlik о’lchamlarni qayta 
hisoblashsiz va konstruktor tomonidan berilgan dopusklarni qat’iy cheklamasdan 
bevosita ushlash imkoni tug’iladi, demak, ishlov berish unumdorligi ham 
pasaymaydi, ammo, maxsus va har doim qulay bо’lmagan moslama yaratilishi 
talab еtiladi. Agarda о’lchamlar konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada 
yotgan sozlanuvchi texnologik bazadan ushlansa (3.3,b-rasm), shuningdek 
dopusklarni qayta hisoblash va qat’iy cheklab qо’yishga hojat qolmaydi, biroq, 
amallarni bajarish uchun tanlangan kesuvchi asboblar talab еtiladi. Texnologik 
jarayonni еng yaxshi variantini tanlash, ishlab chiqarishning konkret sharoitini 
hisobga olgan holda texnik-iqtisodiy hisoblashlar asosida olib boriladi.