Reja: Mexanik ishlov berishda bazalar va bazalash haqida tushuncha. Detal yuzalarining turlari

c texnologik о’lchamga texnologik bajariluvchi dopusklar о’rnatilsin. Ya’ni, 
texnologik nuqtai nazardan b va c о’lchamlarini bajarish murakkabligi bir xilda 
bо’ladi (ikkala о’lcham ham о’lchamlarning bitta oralig’ida yotadi va gorizontal 
frezalash stanogida tayanch texnologik bazasidan olinadi), b о’lcham dopuski 
T
b
=0,18 mm gacha kamaytirilgan, dastlabki a о’lcham dopuskining yarmiga teng. 
Bu holda, c texnologik о’lchamga b о’lchamga о’rnatilgan dopuski yaqin bо’lgan 
dopusk tayinlash mumkin. Uzil-kesil о’lcham b dopuski bilan tayinlanadi, 
standartga yaqin bо’lgan, dopusk maydonini nominaliga nisbatan chizmada 
о’rnatilgan manfiy og’ishini saqlab, ya’ni b=50-0,16= 50h11 bо’ladi. U holda 
texnologik о’lchamning hisobli dopuski T
c
= 0,36-0,16 = 0,20 mm bо’ladi. 
Texnologik о’lcham c ning chegaraviy qiymatlari о’sha b-rasmdagi о’lchamli 
zanjirdan aniqlanadi. Ya’ni: 
a = b - c: a
max 
= b
max 
- c
min
; c
min 
= b
max 
- a
max 
= 50-(10+0,36)= 40-0,36 mm; 

---

a
min 
= b
min 
- c
max
; c
max 
= b
min 
- a
min 
= 50-0,16-10 = 40-0,16 mm. 
O‘lcham hisobli qiymati c = 40 -0,16/-0,36 mm; Uzil-kesil bu о’lchamni 
standartga yaqin bо’lgan qiymati c= 40 -0,17/-0,33 mm olinadi, bunga mos 
ravishda c = 40 b11 qiymat qabul qilinadi. 
O‘rnatilgan texnologik о’lcham c ning chegaraviy qiymatlari hisobli 
о’lchamlar chegaralarida yotadi. 
Maksimum va minimumga nazorat qiluvchi hisoblash
[a
max
=50-(40-0,33)=10+0,33; a
min
=50-0,16-(40-0,17)=10+00,1] 
kо’rsatadiki, ya’ni dastlabki konstruktorlik о’lcham a ning chegaraviy qiymatlari 
chizmada о’rnatilgan chegaraviy о’lchamlar oralig’ida yotadi va о’lchamlarni 
qayta hisoblash tо’g’ri bajarilgan. 
Ba’zi bir hollarda, qachon standart о’lcham, hisobli texnologik о’lcham c ga 
yaqin bо’lgan, о’zining dopusk maydoni qiymati bо’yicha hisoblanganga 
qaraganda sezilarli farq qiladi, hisoblanuvchi о’lcham c uzil-kesil qabul qilinishi 
mumkin. 
O‘tkazilgan hisoblashlar asosida zagotovkani operasion eskizlarida 
chizmadagi 10N14 va 50h14 о’lchamlar о’rniga yangi b= 50h11 va c=40v11 
о’lchamlar qо’yilgan bо’lishi kerak. Shunday qilib, texnologik va konstruktorlik 
(о’lchov) bazalarni bir yuzada yotmasligiga bog’liq holda ishchiga konstruktor 
tomonidan о’rnatilgan dopusklarga qaraganda, haqiqatdan ham aniqroq dopuskli 
о’lchamlarni bajarishga tо’g’ri keladi. 
Ко’rilgan holda chizmada о’rnatilgan h14 bо’yicha dopusklar о’rniga, h11