Rеjа: Nerv sistemasining ahamiyati va umumiy tuzilishi shakli

Qo‘zg‘alish kabi markaziy nerv sistemasida har qanday reflektor faoliyati natijasida tormozlanish jarayoni yuzaga chiqishi mumkin. Bundan tashqari nerv sistemasining turli bo‘limlaridan qo‘zg‘alish to'lqinlari refleks markaziga bir vaqtd kelsa refleks tormozlanadi. Ko‘pgina reflekslar bosh miya ta’sirida tormozlanishi mumkin. Masalan, ixtiyoriy muskullar ishtiroki bilan bo'ladigan siydik chiqarish, ko‘zni ochib-yumish reflekslarni vaqtincha to‘xtatishi mumkin. Yana, og‘riqdan tishni tishga qo‘yish, kulmashk uchun labni tishlash va h.k. Tormozlanish jarayoni 1862-yilda ulug‘ rus olimi I.M. Sechenov tomonidan kashf etilgan.

Nerv sistemasining har bir sohasi, har bir tirik hujayra tashqaridan bo‘lgan ta’sirga qo‘zg‘alish yoki tormozlanish bilan javob qaytaradi. Markaziy nerv sistemasidagi qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlari o‘zaro va makonda ta’sir etadi, ya’ni markaziy nerv sistemasidagi turli markazlar o‘zaro bog'lanadi. Nerv sistemasida qo‘zg‘alish jarayoni tormozlanish jarayoni bilan almashinib, qo‘zg‘alish tormozlanishga, tormozlanish qo‘zg‘alishga o‘tib turadi. Qo‘zg‘alishi va tormozlanishining nerv sistemasi markazlarida tarqalishi irradiatsiya deyiladi.

Markaziy nerv sistemasi bo’limlarning yoshga oid xususiyatlari.
Orqa miya. Orqa miya umurtqa kanalida birinchi bo‘yin umurtqasi bilan II bel umurtqasi oralig‘ida joylashgan bo‘lib, katta odamda vazni 30-40 g, uzunligi 45 sm ga teng. Yangi tug‘ilgan bolada bola vazni 6-10 g, uzunligi 13-15 sm. Nerv hujayralari orqa miyaning kulrang, nerv tolalari esa oq moddasini hosil qiladi. Orqa miyaning ko‘ndalang kesigida kulrang modda kapalak shaklida joylashadi, atrofida esa oq modda bo‘ladi. Kulrang moddaning oldingi, orqa va yon shoxlari bor. Oldingi shoxida harakat neyronlari joylashgan, bu yerdan harakat nervlari chiqadi. Orqadagi shoxda sezuvchi neyronlar bo’ladi, ularga sezuvchi, ya’ni markazga intiluvchi nervlar kiradi. Orqa miyada bo‘yin, ko‘krak, bei, dumg‘aza segmentlari joylashgan. Orqa miyaning har bir segmentidan bir juftdan hammasi bo’lib 31 juft nerv tolasi chiqadi. Orqa miyadan chiqqan 31juft nervlar gavda, qo’l, oyoq muskullari va terini nervlar bilan ta ’minlaydi. Orqa miya 3 qavat parda bilan qattiq (tashqi) parda o‘rgimchak iniga o‘xshash parda, tomirli parda bilan qoplangan.