Reja Nodavlat notijorat tashkilotlar va ularning fuqarolik jamiyatidagi o’rni

15
Қаранг: Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси.-Т.: Ўзбекистон, 2012.-Б12. 
16
Ўзбекистон Республикасининг «Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисида»ги Қонуни.// «Нодавлат нотижорат
ташкилотлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг Қонунига шарҳлар.-Т.: Адолат, 2001.-Б.28-29. 
17
Ўзбекистон Республикасининг «Жамоат жамғармалари тўғрисида»ги Қонуни.//Ўзбекистон Республикаси Олий 
Мажлисининг Ахборотномаси, № 9-10 (1329-1330).2003.-Б.89-90. 

---

16.1-rasm. O’zbekistonda NNTlarning o’sish suratlari 
Mamlakatda nodavlat notijorat tashkilotlarning huquqiy asoslari mustaqillik yillarida uzluksiz 
ravishda rivojlanib bordi. O’zbekistonda fuqarolik jamiyatiga xos bo’lgan demokratik siyosiy tizimning 
o’ziga xos xususiyatlari va rivojlantirish masalalari, uning demokratik tamoyillari Prezident 
I.A.Karimovning birinchi chaqiriq Oliy Majlisning VI (1996 yil avgust) va XIV sessiyalari (1999 yil 
aprel), ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisning I (2000 yil yanvar), VIII (2002 yil aprel) va IX (2002 yil 
avgust) sessiyalaridagi ma’ruzalarida nazariy va konseptual jihatlardan har tomonlama asoslab berildi.
 
3.O’zbekistonda NNTning fuqarolik jamiyati instituti sifatida rivojlanishi 
Mamlakatda nodavlat notijorat tashkilotlar mustaqilligini ta’minlash, shuningdek, ularning 
fuqarolik jamiyatining muhim institutiga aylanishini ta’minlash maqsadida davlatning «Kuchli 
davlatdan - kuchli fuqarolik jamiyati sari» konseptual siyosiy dasturi qabul qilindi va u mamlakatda 
jamiyatni rivojlantirishning asosiy tamoyiliga aylandi. Jamiyat siyosiy tizimini yanada erkinlashtirish 
masalalari mazkur siyosiy dastur qabul qilinganidan keyin yanada dolzarb ahamiyat kasb eta boshladi. 
Mamlakatda fuqarolik jamiyatining asosi bo’lgan demokratik institutlarni shakllantirish va 
rivojlantirish jarayonlariga doir islohotlar ham tobora chuqurlashib bormoqda. 2005 yilga kelib 
respublikada 402 ta respublika ahamiyatiga molik nodavlat jamoat birlashmalari faoliyat ko’rsata 
boshladi. Ulardan 81 tasi xalqaro tashkilotlardan iborat edi. Nodavlat tashkilotlarning 48 tasi 
jamg’arma, 78 tasi jamiyat, 4 tasi siyosiy partiya, 42 tasi federasiya, 16 tasi kasaba uyushmalari, 2 tasi 
harakat, 20 tasi markaz, 48 tasi assosiasiya, 20 tasi uyushma, 5 tasi qo’mita, yana 37 tasi turli nomlarda 
rasmiy ro’yxatdan o’tganlar. Shuningdek, Qoraqalpog’iston Respublikasi, Toshkent shahri va 
viloyatlarda davlat ro’yhatiga olingan 1957 ta, shuningdek, hisob ro’yxatiga olingan 2911 ta, hammasi 
bo’lib 4868 ta mahalliy ahamiyatga ega bo’lgan jamoat birlashmalari faoliyat ko’rsatdi
18
. 
O’zbekistonda NNT o’z faoliyatlarini hududiy mansubligiga bog’liq holda quyidagi darajalarga 
bo’linadi: 
-umummamlakat ahamiyatiga ega bo’lgan NNN. Ular o’zlarining tuzilmaviy quyi 
tashkilotlariga (mahalliy tashkilotlari, filiallari, bo’limlari, vakolatxonalari va boshq.) ega bo’lib, butun 
mamlakat miqyosida faoliyat yuritadi;
18
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги жорий архиви. Давлат рўйҳатидан ва ҳисоб рўйҳатидан ўтган ҳамда 
фаолият кўрсатаѐтган нодавлат нотижорат ташкилотлар умумий жадвали (2005 й. 12 майдаги ҳолати). –Б.2-3. 
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
1991 й. 200 та 
2000 й. 2300 та 
2005 й. 4868 та 
2015 й. 8100 та 

---

-mintaqaviy NNT. Ularga Qoraqalpog’iston respubliksi, viloyatlar va Toshkent shahri 
hududlarida faoliyat yuritadigan NNT kiradi;