Reja: O’zbekistonda kimyo sanoatini rivojlanishi

Gazlarning zichligi va nisbiy zichligi haqida tushuncha. Agar har hil gazlardan bir hil sharoitda 1 l dan olsak, ulardagi molekulalar soni baravar bo’ladi. Ammo olingan gazlarning og’irliklari har hil bo’ladi, chunki bir gazning molekulyar og’irligi bir hil bo’lsa, ikkinchi gazning molekulyar og’irligi boshqacharoq bo’ladi. O’z-o’zidan ma’lumki, molekulalar soni teng bo’lgani holda, bir gaz molekulasi ikkinchi gaz molekulasidan necha marta og’ir bo’lsa, birinchi gaz ham ikkinchi gazdan shuncha marta og’ir bo’ladi. Yuqorida aytib o’tilganiday bir hil sharoitda teng hajmdagi gazlar massalarining o’zaro nisbati gazlarning nisbiy zichligi deb ataladi.
Masalan, kislorodning vodorodga nisbatan zichligi:
Mr(O²) 32

D_H2 = = =16.
Mr(H₂) 2
Har qanday gazsimon moddaning zichligi hajm birligidagi (1 litr)
gazsimon moddaning massasi bo’lib, ρ-bilan belgilanadi; birligi g/l, kg/m³.
Avogadro qonunidan foydalanib, masalalar ishlashda quyidagi formulalardan foydalanish mumkin:

1. 
   Moddaning berilgan massasidan foydalanib, undagi molekulalar sonini, hajmini (n.sh.) (agar u modda gaz yoki gaz holatiga o’ta oladigan
   

bo’lsa) aniqlash.
m N = *NA Mr	m V = *Vm Mr	m n= (12) Mr

bunda N-modda molekulalari soni;
N_A-Avogadro soni (6,02•10²³) o’zgarmas qiymat; m-modda massasi g (kg);
M_r-moddaning molekulyar massasi g/mol (kg/kmol);
V-modda hajmi (n.sh.) l (m³);
V_m-gazlar molyar hajmi (22,4 l) o’zgarmas qiymat; n-modda miqdori, mol (kmol).

2. 
   Moddaning berilgan hajmidan (n.sh.) foydalanib, uning massasini, undagi molekulalar sonini topish.
   

V m= *Mr Vm

V N = *NA Vm

V n= Vm

3.Moddaning molekulalar sonidan foydalanib, uning massasini, hajmini (n.sh.) topish.

N m= *Mr N A

N V = *Vm N A

N n= N A

4. Modda miqdoridan foydalanib, modda massasini, undagi molekulalar sonini hamda hajmini (n.sh.) topish.
m=n*Mr N =n*N_A V =n*V_m
Zarrachalar radiuslaridan kattaroq masofalarda neytral atomlar, ionlar yoki molekulalararo ta’sir etadigan juda zaif o’zaro tortishuv kuchlari Van-der-Vaals kuchlari yoki zarrachalararo kuchlar deb ataladi. Ayni modda molekulalari (ionlari yoki atomlari) orasida o’zaro tortishish kuchlarining namoyon bo’lishi – kogeziya, turli hil moddalarning molekulalari orasidagi tortishish kuchlarining namoyon bo’lishi esa – adgeziya deb ataladi. Van-der-Vaals kuchlari uch hil ko’rinishda bo’ladi: 1) orientatsion, 2) induksion va 3) dispersion kuchlar. Ularning umumiy energiyasi uch holat energiyalari yig’indisiga teng: