Reja: Rekreatsion faoliyat tushunchasi

Rekreatsion hududlarning asosiy turlari 
Hozirgi kunda kishilar dam olishni tashkil etish dunyo miqyosida turli omillar bilan bog’liq 
bo’lib qoldi. Ular tabiiy, iqtisodiy, ekologik, ilmiy-texnikaviy, geosiyosiy va boshqa omillar. 
1580 yillarda Rossiya hududida bir necha rekreatsion rayonlar tarkib topdi. Keyinchalik, sobiq 
Ittifoq tarkibidagi bir qancha respublikalarning mustaqillikka yerishishi, mintaqadagi geosiyosiy 
vaziyatlar o’zgarishi, bu tizimning izdan chiqishiga olib keldi. Chunki, Boltiqbo’yi davlatlari 
birinchi navbatda, “Ittifoq” tarkibidan chiqib ketdi. Kavkazda etnik to’qnashuvlar rekreatsion 
manzilgohlarda rekreatsiya tizimini izdan chiqishiga sabab bo’ldi. 
Aholining aksariyat qismi dengiz bo’yi rekreatsion rayonlariga, sanitar davolanish 
kurortlariga tog’ chang’i kurortlariga dam olish uchun borishar edi. Hozirda esa, rekreatsion 
manzilgohlarga faoliyatini, rekreatsiya tizimini saqlab qolishga harakat qilmoqda.
Jumladan, O’zbekistonda ham jahon sayyohlarining diqqatini o’ziga jalb etgan 
manzilgohlar ko’p. Osiyo “Shveysariyasi” nomini olgan G’arbiy Tyanshan tog’lari xuddi 
Shunday manzilgohlardan biridir. G’arbiy Tyanshan tog’ rekreatsion rayoni Qozog’iston, 
O’zbekiston, Qirg’iziston Respublikalari hududlarining tutashgan joyi hisoblanadi. Hudud 
tabiatining jozibasini sayyohlar Alp tog’laridagi rekreatsion manzilgohlar bilan qiyoslashadi. 
Hududda mahalliy daryolarda hozirgi kunda suv turizmi rivojlanmoqda. Hudud tabiati o’ttiz yil 
muqaddam, ya’ni 1975 yillardayoq, turistik guruhlar e’tiborini tortgan edi. Bugungi kunda Jahon 
banki biologik xilma-xillikni saqlash bo’yicha Markaziy Osiy loyihasini moddiy jihatdan qo’llab 
quvvatlamoqda. G’arbiy Tyanshanning tabiiy boyliklari jahon hamjamiyatining e’tiborini 
tortmoqda. Ayniqsa, xorijlik Rafting (havo to’ldirilgan qayiqda suzish) ishqibozlari Chotqol 
daryosida suzish uchun guruh-guruh bo’lib kelishadi. 
O’zbekistonning G’arbiy Tyanshanda yana Oqtosh, Chorvoqsoy va Chimyon kurort 
zonalari mavjud bo’lib, ularda qishda chang’i sporti bilan Shug’ullanish va dam olish maqsadida 
rekreantlar kelishadi. 
Bulardan tashqari, O’zbekistonda faol dam olishning bir qancha turlari yoki bosqichlari 
mavjud. Ular:

---

1. Cho’lda tuyada sayohat qilish yoki “Cemel” bosqichi. Bu bosqichning mart va oktyabr 
oylarining oxirida bo’lishi maqsadga muvofiq. Ya’ni bu oylarda rekreantlarga dam olish sayohat 
qilishlari uchun, qulay tabiiy sharoit yuzaga keladi. 
2. Ugom-Chotqol davlat tabiiy parkida Ko’ksuv qirg’oqlarida baliq ovlash. 
3. Chimyon tog’larida otda yurish odatda, mart va oktyabr oylari mavsumida o’tkaziladi. 
Unda turistlar yoki rekreant lar quyosh tafti, tog’ landshafti, sayohat qiyinChilik va 
xursandChiliklarini do’stlar va shyeriklar bilan baham ko’rishdan zavqlanadi. 
4. Chimyon va Boldirsoy o’tloqlarida sayr qilish. Bu bosqich sayohatga chiqish bahor 
oylari va yozning birinchi yarmi qulaylik tug’diradi. Unda rekreantlar tog’ landshaftiga xos boy 
va xilma-xil o’simlik va hayvonot olamini kuzatishadi, iqlimga xos o’zgarishlardan bahramand 
bo’lishadi. 
5. “Qishloq hayoti” bosqichida yozda rekreantlar hosil yig’ish tabiatning boy 
ne’matlaridan (qovun, tarbuz, uzum, olma, anor, anjir, qulupnay, nok kabi) bahramand 
bo’lishdan, soya-salqin joylarda hordiq chiqarishdan, to’y va sayllardan davolanadi. 
6. “O’zbekiston hunarmandchiligi” bosqichi. Bu bosqichda turistlar yoki rekreantlar 
respublikaning turli mintaqalariga xos milliy hunarmandchilik namunalari bilan tanishadilar. 
Ularning yaratilish jarayonini kuzatadi. Bu ne’matlarni yaratishning zavqi nimada ekanligini 
anglab etadi va bunda hunarmandlar faoliyatining davomiyligi ajdodlardan avlodlarga o’tish 
an’anasi bilan tanishadi. 
7. “Islom madaniyati” bosqichida islom olamida Shuhrat qozongan allomalarning 
muqaddas qadamjoylarni ziyorat qilish, ular qoldirgan ilmiy-madaniy, ma’rifiy myeros bilan 
tanishish. Jumladan, Samarqandda Ismoil Al Buxoriy qabri, Shohi Zinda majmuasi, Buxoroda 
Bahouddin Naqshbandiy, Abduxoliq G’ijduvoniyning qabrlarini ziyorat etish. Bu bosqichda 
O’rta Osiyo madaniyati va hayotiga islom dini ta’siri haqida ko’p ma’lumotlar olish rekreantlar 
uchun ma’naviy, ruhiy quvvat olish imkonini beradi. 
Umuman, ruhshunos olimlar fikriga ko’ra, o’tganlarni ziyorat qilish, ular hayotida qilgan 
amallarni qadrlash insonga ruhiy quvvat bag’ishlaydi. 
Toshkent shahrining rekreatsion zonalari va parklari mamlakat poytaxtida dam oluvchilar 
uchun muhim ahamiyatga ega. O’zbekiston Respublikasi poytaxti Toshkent shahri joylashgan 
Toshkent vohasi O’rta Osiyo cho’l mintaqasining xushhavo joylaridan biridir. Shu sababli 
shaharliklar va poytaxt mehmonlari uchun shahar park zonalari mikroiqlimini saqlash va 
muhofaza qilish dolzarb masala hisoblanadi. 
Toshkent tuprog’i unumdorligi qulay iqlim sharoitining mavjudligi bois, shaharga har yili 
ko’plab manzarali daraxtlar gullar ekiladi. Toshkentga tashrif buyurgan mehmonlar Toshkent 
parklarini “Shaharning o’pkasi” deb atashsa, MDH mamlakatlari aholisi shaharni “Sharqning 
jannati” deya e’tirof etishadi. Toshkent parklarida keksalar, yoshlar, kichik yoshli bolalarning 
ko’ngil yozishi, kitob va gazetalar o’qishi, shaxmat, tennis o’ynashi uchun barcha qulay shart-
sharoitlar yaratilgan.