Reja: Xususiy kapital, rezervlarning iqtisodiy mohiyati va hisobning vazifalari

9.3. Qo‘shilgan va zaxira kapital harakatining hamda
taqsimlanmagan foydaning hisobi
Qo‘shilgan kapital shakllanishining asosiy manbalari bo‘lib
quyidagilar hisoblanadi:
— emission daromadni yuzaga keltiruvchi nominal qiymatdan
yuqori bahoda aksiyalar birlamchi sotilishidan;
— xorijiy investitsiali korxonalar ustav kapitalini shakllantirish
paytidagi kursdagi farqlar.
Korxonalarda qo‘shilgan kapitalning hisobiga 8410 — ≪Emissiya
daromadi≫ va 8420 — ≪Ustav kapitali shakllanishi kursidagi
farqlar≫ hisobvaraqlari mo‘ljallangan.
Ushbu hisobvaraqlar passiv hisobvaraqlar hisoblanadi va ularga
tegishli muomalalarga quyidagi hisoblar o‘zaro bog‘lanadi:
162
1. Aksiyalarning nominal va sotish baholari o‘rtasidagi farq
sifatida kelib tushgan pul mablag‘lari summasiga — DT 5010-
5530 KT 8410.
2. Ustav kapitalining shakllanishi jarayonida valyuta mablag‘-
larining ijobiy kursdagi farqiga — DT 5020-5210 KT 8420.
3. Korxona mulkini qayta ro‘y*atdan o ‘tkazish jarayonida
qiymatliklarning ta ’sis hujjatlaridagidan ortiq qismiga DT
mulk hisobi hisobvaraqlari KT 8420 va boshqa muomalalar.
Zaxira kapitali quyidagilar hisobiga shakllanadi:
— mol-mulkni qayta baholash chog‘ida hosil bo‘ladigan
inflyatsion zaxiralar qiymatiga;
— tekinga olingan mulk qiymati hisobiga;
— foydadan ajratmalar hisobiga va boshqa manbalar.
Zaxira kapitali hisobiga quyidagi hisobvaraqlar mo‘ljallangan:
8510 — mulkni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar (qayta
baholashda aktivlar qiymatining oshishi);
8520 — zaxira kapitali (xo‘jalik faoliyatidagi zarami qoplash
va boshqa maqsadlarga);
8530 — tekinga olingan mulk.
Zaxira kapitali bo'yicha analitik hisob zaxira kapitalining tashkil
bo‘lish manbalari va turlari bo'yicha tashkil etiladi.
Zaxira kapitalining harakati bo'yicha asosiy muomalalarga
quyidagi buxgalteriya bog‘lanishlari tuziladi:
1. Korxona balansidagi mol-mulkni qayta baholash tufayli
zaxira kapitaliga qo‘shilganda — DT 0110-0199, 0710, 0720,
0810, 0610-0690 KT 8510.
2. Joriy yil oxirida taqsimlanmagan foyda zaxira kapitaliga
ajratilganda - DT 8710 KT 8520.
3. Tekinga qimmatli qog‘ozlar olinganda — DT 0610, 5810KT
8530.
4. Hisobot yili yakuni bo‘yicha zararlar zaxira kapitali hisobidan
qoplanganda — DT 8520 KT 8710 va boshqalar.
Ma’lumki, ≪Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida≫gi Qonunning 19-
moddasiga binoan xususiy kapitalning tarkibiy qismi bo‘lib
taqsimlanmagan foyda hisoblanadi. U bo‘yicha tushunchalar
163
fanning 10-≪Moliyaviy natijalar hisobi≫ bobining 7-≪Taqsimlanmagan
foydaning shakllanishi va ishlatilishining hisobi≫
mavzusida batafsil yoritilgan.