Reja: Yosh fiziologiyasi va gigienasi” fanining predmeti va ahamiyati

Sechenov, I.P. Pavlov S.P. Botkinlar tomonidan progressiv ta’limot yaratildi. 
I.M. Sechenov 1862-yili “Bosh miya reflekslari” nomli asarini nashr qilgan va ushbu 
asarida markaziy nerv sistemasidagi tormozlanish jarayonini ochib bergan. Fiziologiya 
fanining rivojlanishida I.P. Pavlovning hissasi juda katta. U reflekslar nazariyasini 
rivojlantirdi. 1904- yilda hazm tizimi fiziologiyasiga oid ishlari uchun Nobel mukofotiga 
sazovor bo'ldi. I.P.Pavlov shartli reflekslarni kashf etdi, oliy nerv 
faoliyatining tiplarini yaratdi, ikkinchi signallar tizimini o'rgandi. Pavlov hayoti 
davomida 200 dan ortiq shogirdlar tayyorladi. Jahonga tanilgan buyuk rus fiziolog 
olimlardan V.P.Babkin, L.A.Orbeli va .M.Bikovlar shular jumlasidandir. 
XX asrga kelib yosh fiziologiyasi jadal rivojlana boshladi. Yosh fiziolgiyasi 
mustaqil fan sifatida tarkib topishida ms olimlaridan A.A. Leontev, A.R. Luriya, I.N. 
Marinova, A.A. Markosyan, M.V. Antropova, A.S.Xripkovalarning xizmatlari 
katta.1976-yilda A.A.Leontevning “Bolalar organizmining anatomiyasi va iziologiyasi” 
nomli kitobi bosilib chiqdi. 1968-yili A.Markosyanning “Bolalar va o'smirlarning 
morfologik va fiziologik xususiyatlari” A.G. Xripkovaning 1975-yilda “Yosh 
fiziologiyasi”, 1978-yilda esa “Bolalar anatomiyasi, fiziologiya va gigiyenasi” nomli 
kitoblari chop etildi.Bolalar va o'smirlar gigiyenasi mustaqil fan sifatida XIX asrning 
o'rtalarida shakllana boshladi. Rus gigiyenist olimlari A.P. Dobroslavin va F.F. 
Erismanning uzluksiz tajribalar olib borishlari natijasida gigiyena eksperimental fan 
bosqichiga ko'tarildi va tez rivojlana boshladi. 

---

Erisman (1842-1915) ko'plab o'quv qo'llanmalarini yaratdi, barcha gigiyenik talablarga 
javob bera oladigan sinf xonalarining modeli, o'quvchilarning bo'yiga mos jihozlarning 
turlarini, o'quvchilarni partada to'g'ri o'tirish yo'llarini ishlab chiqdi. 
N.R.Gundobin sog'lom o'sib kelayotgan avlodni tarbiyalashda gigiyena muhim rol 
o'ynaydi deb o'qitgan va uni pediatriyaning ajralmas bir qismi deb hisoblagan. U yoshlik 
davrlari tizimini tuzgan. V.M. Bonch- Bruyevich, I.A. Semashko, V.I. Molchanov, P.N. 
Speranskiylar bolalar va o'smirlar gigiyenasi sohasiga katta hissa qo'shganlar. 
1918-yilda Toshkentda Turkiston dorilfununining tashkil topishi O'zbekistonda 
fiziologiya va gigiyena fanlarining rivojlanishiga asos bo'ldi. Fiziologiyaga oid dastlabki 
ilmiy tadqiqot izlanishlar Turkiston dorilfununining professorlari Ye.U. Polyakov va I.P.