Режалаштириш моделлари

ЧИСТВНДОХ ( { 0˗summa; 1˗summa;...; N˗summa}), ({1˗cana; 2˗sana; ...; 
N˗sana}, predp). 
Bu funksiyaning hisoblash mexanizmi xam xuddi ВСД funktsyasiniki kabi 
bo`ladi. SHuningdek, ЧИСТВНДОХ va ЧИСТНЗ funksiyalari xam o`zaro 
bog’langan xolda ishlaydi. Masalan, bir xil tushumlar (to`lovlar) va sanalar uchun 
ЧИСТНЗ (ЧИСТВНДОХ (...),...) = 0. 
Misol. YUqorida keltirilgan masala shartidagi ma`lumotlardan ЧИСТНЗ 
funksiyasi uchun foydalanamiz. Bozorning qanday sharoitlarida taklif etilayotgan 
loyiha iqtisodiy jihatdan samarali bo`ladi? 
Yechish. Dastlab ichki aylanish tezligini hisoblaymiz. Daromad stavkasi 

---

29 
quyidagicha hisoblanadi: 
ЧИСТВНДОХ(A2:E2, A1:E1) = 37.49%. 
Demak, qaralayotgan loyiha bozor daromadi normasi hisoblangan qiymatdan 
kichik (k< 37.49%) bo`lgan xoldagina iqtisodiy jixatdan samarali bo`lishi mumkin 
ekan. 
MВСД funksiyasi. Mazkur funksiya bir qator o`zgaruvchan miqdordagi 
davriy to`lov tushumlari uchun takomillashtirilgan ichki aylanishlar tezliginn 
hisoblash uchun mo`ljallangan. Bunda investitsiyalar xajmi xam, qayta 
investitsiyalash evaziga ol ingan daromadlar xam hisobga olinadi. Hisoblash 
formulasi esa quyidagi tarzda yoziladi: 
MВСД (qiymat, mablag’_norma, qayta investitsiyalash_normasi). Ushbu 
funksiyaning qiymat argumenti xech bo`lmaganda bitta musbat son va bitta manfiy 
sonni o`z ichiga olishi lozim. Bu qiymat takomillashtirilgan ichki aylanishlar 
tezliginn hisoblash uchun zarur bo`ladi. Aks xolda MВСД funksiyasi yuz bergan 
xatolik xaqida 
#ДЕЛ/0! 
tarzidagi axborotni yacheykaga chiqaradi. 
Misol. Faraz qilaylik, muayyan bir loyihani mablag’ bilan ta`minlash 
maqsadida besh yil oldin 10 % yillik protsent stavkasi asosida 1 mlrd so`m miqdorda 
ssuda olingan bo`lib, uning yillar mobaynida keltirgan foydalari mos ravishda 100, 
270, 450, 340 va 300 mln so`mni tashkil qilgan bo`lsin. Bu pullarni yillik 12% bilan 
qayta investitsiyalashga jalb qilingan. Investitsiyalar ichki aylanmasining 
takomillashtirilgan tezligini toping. 
Yechish. Aytaylik, EXCEL dasturining ishchi varag’ida B1 yacheykaga˗1000,
B2:B6 yacheykalarga esa yillik daromadlar mos ravishda kiritilgan bo`lsin. U 
xolda investitsiyalarning takomillashtirilgan ichki aylanish tezligi quyidagi formula 
yordamida hisoblanadi: