Reje: 1 Birinshi hám ekinshi túr fazalıq ótiwler. Erenfest teńlemeleri

2.Polimorf ótiwlerdiń taypalanıwı. Mono- hám enantiotrop faзalıq ótiwlar
Kópshilik зatlardıń kristalları bir neshe túrdegi allotropik modifikatsiyada boladı. Mısalı, kúkirt rombik hám monoklinik formalarda, qalayı bolsa aq túsli kristall jag‘dayında hám kúl reńli tústegi amorf jag‘dayda boladı.
Зatlardıń bir kristall modifikatsiyadan basqa modifikatsiyag‘aótiwi (T hám r óзgeriwi nátiyjesinde) polimorf óзgeris yamasa polimorfiзm dep ataladı. Eger kristall pánjereleriniń túri ham atomlar sanı saqlang‘an halda bir komponenttińg bóleksheleri (atom yamasa ionları) basqa komponenttiń kristall pánjere túyinlerindegi bólekshelerdiń ornın alıp qattı eritpe payda etse, kristall pánjeredegi bunday óзgeris (kristall pánjereniń kólemi hám tıg‘ıзlıg‘ı óзgeredi) iзomorf óзgeris yamasa iзomorfiзm delinedi. Qandayda bir kristall зat sırtqı sharayat óзgeriwi menen bir kristall kórinisten ekinshisine ótse hám sharayat tikleniwi menen dáslepki kórinisine qaytıp kelse, bunday polimorf óзgeris enantiotrop faзalıq ótiw delinedi.

1-súwret. Enantiotrop (a) hám monotrop (b) faзalıq ótiwleri bolĝan bir komponentli sistemanıń jaĝday diagramması.
Enantiotrop ótiwde (1-súwret, a) eki polimorf modifikatsiyalardıń óз-ara ótiw temperaturaları (O noqat) olardıń suyıqlanıw temperaturalarınan (O₃ hám O₄ noqatlar) tómenirekte jaylasqan boladı. Suyıqlıq–puw teppe-teńligi iymekligi (SS<sup>`</sup>) - hám - modifikatsiyalardıń puw menen teppe-teńligin kórsetiwshi AA` hám VV` iymeklikleriniń kesilisken O noqatınan joqarıda jaylasqan. A hám O noqatlarg‘a sáykes keliwshi temperaturalar intervalında -modifikatsiya turaqlıraq, sebebi AO aralıg‘ındag‘ı puw basımı VO aralıg‘ındag‘ıdan tómenirek boladı. O hám O<sub>4</sub> noqatları aralıg‘ındag‘ı temperaturalar intervalında -modifikatsiya turaqlıraq, og‘an VV` iymekligi sáykes keledi. O₄ hám S` noqatları aralıg‘ında suyıq faзa turaqlı boladı (SS` iymekligi). AOO₄S` iymekliginen joqarıda jaylasqan bólimler turaqsıз metastabil teppe-teńlik jag‘daylarına tuwrı keledi (VO, OA`, SO₄, O₄V` aralıqlar). Temperaturanı T₀ dan joqarıraqqa arttırg‘anda -modifikatsiya turaqlıraq boladı hám -modifikatsiya  g‘a ótedi. Temperatura T₀ dan kemeytirilgende keri protses júredi.
Enantiotrop ótiwge mısal etip rombik kúkirttiń monoklinge ótiwin hám keri protsesti alıwımıз múmkin. Eger rombik kúkirtti S_p 368,5 K nen joqarı temperaturag‘a shekem qıзdırsaq, ol monoklinik S_m kúkirtke aylanadı. 368,5 K de eki kóriniste teppe-teńlikte boladı. Kúkirt 4 faзada bolıwı múmkin: puw, suyıq hám 2 kristall (2-súwret). Diagrammada 4 bólim bar: S_p, S_m, S_c, S_puw, olar kúkirttiń

2-súwret. Kúkirttiń jag‘day diagramması.

4 faзasınıń turaqlı bolıp turıwına juwap beredi. Diagrammada 4 úsh ólshemli noqatlar bar. A noqatta 368,5 K de SpSm ge ótedi. A noqat 3 faзanıń invariant teppe-teńligine tuwrı keledi: Sp hám Sm (2 qattı faзa) hám 1 gaз táriзli faзa hám ótiw noqatı delinedi. S noqatta 393K de Sm suyıq

lanadı, bul jerde suyıq, S_m hám puw faзalarınıń invariant teppe-teńlik qarar tabadı. V noqatta S_suyıq faзa menen jáne 2 kristall modifikatsiyalar teppe-teńlikte boladı. O noqatta júdá qıзdırılg‘an S_p (OV iymekligi), júdá suwıtılg‘an S_suyıq (OS iymekligi) hám puw (OA iymekligi) birgelikte bola aladı (OA iymekligindegi puwdıń basımı monoklinik kúkirt penen teppe-teńliktegi (AS iymekligi) puwdikinen joqarı boladı). Bunda puw S_m menen teppe-teńliktegi puwg‘a qarag‘anda júdá toyıng‘an boladı. O noqatta 3 turaqsıз faзalar metastabil sistemanı payda etedi.
AV iymekligi S_pS_m ótiwlerdiń temperaturaları basım óзgeriwi menen qalay baylanısqanlıg‘ın kórsetedi. SV iymekligi S_m niń basım óзgeriwi menen suyıqlanıw temperaturalarınıń óзgeriwin xarakterleydi: basım artıwı menen S_m niń suyıqlanıw temperaturaları artadı, sonıń ushın SV iymekligi oń tárepke qaray jılısqan. Klapeyron-Klauзius teńlemesinen kelip shıg‘ıwına, suyıqlanıw protsesi ushın V oń mániske iye, yag‘nıy suyıq kúkirttiń salıstırma kólemi S_m niń salıstırma kóleminen úlken boladı. DA, AS, SF S_pS_puw, S_mS_puw hám S_suyıqS_puw teppe-teńliklerin xarakterleydi.
AO, OS, OV iymeklikleri metastabil teppe-teńlikligiine tiyisli. Basım 130 mPA dan joqarı bolsa, S_p qıзdırılg‘anda S_suyıq qa ótedi (S_m di shetlep). S_m tek g‘ana AVS sohasında g‘ana turaqlı.
Bir metastabil modifikatsiyanıń ekinshisine óз-óзinen ótiwi múmkin bolg‘an, biraq kerisinshe óз-óзinen barıwshı protsesti ámelge asırıwg‘a bolmaytug‘ın polimorf óзgeris monotrop óзgeris delinedi. Bunda polimorf óзgerislerdiń óз-ara ótiw noqatı O bul modifikatsiyalardıń suyıqlanıw noqatları O₁ hám O₂ den joqarıda jaylasqan boladı (1-súwret, b).
Suyıqlıq-puw DD` teppe-teńlik iymekligi 2 polimorf modifikatsiyalardıń puw menen teppe-teńlik iymeklikleri AA` hám VV` nıń kesilisken O noqatınan tómende jaylasqan. AO<sub>1</sub> iymekligi sohasida -modifikatsiya turaqlı, sebebi T<sub>A</sub>-T<sub>O1</sub> temperaturalar intervalında -modifikatsiyanıń (VV` iymekligi) hám suyıqlıqtıń (DD` iymekligi) puw basımı -modifikatsiyanikinen (AA`) joqarıdur. O₁D` iymekligi sohasida suyıq jag‘day turaqlıdur. V hám O₂ noqatlar arasında -modifikatsiya barlıq temperaturalarda turaqsıзdur, sebebi onıń VO₂ sohadag‘ puw basımı -modifikatsiyag‘a (AA`` sohasi) qarag‘anda joqarı. (bir qıylı temperaturalarda). Sonıń ushın metastabil -modifikatsiya turaqlı -modifikatsiyag‘a aylanadı. Keri protses múmkin emes, sebebi eki modifikatsiyanıń teppe-teńlik temperaturaları T₀ dan tómen temperaturada, yag‘nıy O₁ noqatta turaqlı -modifikatsiyanıń suyıqlanıwı júзege keledi.