Research Proposal

Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. «Ҳибатул ҳақойиқ» 
асари лексикаси тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
тарихий лексикологиянинг назарий қоидаларига таянган ҳолда 
достондаги ижтимоий-сиѐсий (bоzun – «халқ», māllïq – «моллик, мулкдор», 
hadiya – «ҳадя»), иқтисодий (učuz – «арзон», dinar – «динор» (пул бирлиги), 
диний (yazuq – «гуноҳ», savāb, insāf, halāl), маиший (azuq – «егулик», аsal, аš 
– «овқат», šarāb), жуғрофий (tüz – «текислик», köl – «кўл»), дипломатик (bek, 
yаğï – «душман») ва касб-ҳунарга оид лексик бирликларнинг қўлланиш 
доираси, уларнинг ясалиш хусусиятларига оид илмий хулосалардан
ФА-Ф1-Г003 рақамли «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз 
ясалиши» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта 
махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 4 ноябрдаги 89-03-4403 сон 
маълумотномаси). Натижада тарихий деривациянинг замонавий туркий 
тиллар, ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалишидаги ўрнини 
аниқлашга эришилган; 
аzаq (оѐқ), аz- (адашмоқ, янглишмоқ), аčï- (ачимоқ), adl (адолат), al- 
(олмоқ), аrïğsïz (ифлос, нопок), baxšiš (бағишлов), baqāsiz (бақосиз), bek (бек), 
dinar (пул бирлиги), esiz – yavuz (ѐмон) каби сўзларнинг функционал-

---

10 
семантик хусусиятларига доир илмий-назарий хулосалардан ФА-Ф1-Г041 
рақамли «Ўзбек тили лексикаси ва терминологиясининг мустақиллик даври 
тараққиѐтини 
тадқиқ 
этиш» 
мавзусидаги 
фундаментал 
лойиҳада 
фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил
4 ноябрдаги 89-03-4403 сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тили луғат 
таркиби, Алишер Навоий асарларида ифодаланган сўзларнинг лексик-
семантик тараққиѐтини аниқлашда ҳамда ўзбек тилининг бой ифода 
имкониятларини кўрсатишда муҳим манба вазифасини ўтаган; 
«Ҳибатул ҳақойиқ» достонида қўлланилган лексик бирликларнинг 
генеологик, семантик ва функционал-стилистик хусусиятларига доир илмий-
назарий хулосалардан ФА-А1-Г007 рақамли «Қорақалпок нақл-мақоллари 
лингвистик тадқиқот объекти сифатида» мавзусидаги амалий лойиҳасида 
фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил
4 ноябрдаги 89-03-4403 сон маълумотномаси). Натижада лойиҳада 
қўлланилган тил бирликларининг тарихий-этимологик ва услубий 
жиҳатларини ѐритишга хизмат қилган; 
асарда қўлланилган иқтисодиѐт, молия терминларининг (učuz – «арзон», 
dinar – «динор» (пул бирлиги), аrqïš – «карвон», аsïğ – «фойда» bek – «бек, 
амир», qaravaš – «чўри, хизматкор», tawar – «тавар, мол») структур ва 
лингвостатистик 
хусусиятлари, 
маъно 
тараққиѐтига 
доир 
илмий 
хулосалардан ОТ-А1-018 рақамли «Ўзбек тили ва унинг таржимаси билан 
электрон ва банк-молия терминларининг кўп тилли луғатларини яратиш» 
мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим 
вазирлигининг 2020 йил 4 ноябрдаги 89-03-4403 сон маълумотномаси). 
Натижада соҳага оид терминларининг корпус таҳлили муаммоларини 
тавсифлашда, таълим соҳаси терминалогиясининг тадрижий такомилини 
кўрсатишга асос бўлган.