ResearchGate

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Metallar uchun kristall panjaralarning qaysi turlari xos?
   
2. 
   Kristall tuzilish nuqsonlarini birma-bir aytib bering. Ular mus- tahkamlikka qanday ta’sir etadi?
   
3. 
   Metallarning kristallanish jarayoni qanday sodir bo‘ladi?
   
4. 
   Qotishmalardagi faza o‘zgarishlar haqida gapirib bering.
   
5. 
   Metallarning qanday xossalarini bilasiz?
   

AMALIY TOPSHIRIQLAR VA ULARNI BAJARISH BO‘YICHA KO‘RSATMALAR

1. 
   Amaliy mashg‘ulot va laboratoriya ishlarini bajarish vaqtida rioya qilish lozim bo‘lgan xavfsizlik texnikasi qoidalarini o‘rganish
   

• 
  Laboratoriya xonasidagi jihozlar va dastgohlar bilan tanishish.
  
• 
  Jihoz va dastgohlarni ishlatish qoidalarini o‘rganish.
  
• 
  Xavfsizlik texnikasi qoidalari bilan tanishish.
  

2. 
   Metall va qotishmalarning makro va mikrotahlili
   

1. 
   metallografik mikroskopning tuzilishi va ishlashini o‘rganish (Geyns va Bauman usullari):
   

• 
  metall namunalar va mikroshliflar tayyorlash;
  
• 
  metallarning siniq yuzalari ko‘z bilan qarab va lupalar yordamida tekshiriladi;
  
• 
  ma’lum usullar bilan metallardagi likvatsiya hodisasi aniqlanadi;
  

2. 
   metallarning ichki tuzilishini o‘rganish uchun „mik- roshlif“ tayyorlash, metallografik mikroskop tuzi- lishini va uni ishlatishni o‘rganish:
   

• 
  o‘quvchilar mikroshlif tayyorlash metodikasini o‘r- ganib, ularni tayyorlaydilar;
  
• 
  metallografik mikroskopning tuzilishini, ishlash prin- sipini o‘rganib, tayyor mikroshlifni mikroskopga qo‘yib, ichki tuzilishini o‘rganish metodikasi bilan tanishadilar va hisobot yozadilar;
  

4. 
   po‘latlarning ichki tuzilishini mikroskop yordamida o‘rganish (mikrotahlil):
   

• 
  tayyor mikroshliflarni mikroskopga qo‘yib (katta- lashtirish ixtiyoriy tanlanadi), po‘lat markasini, mexanik xossalarini, ishlatish sohasini aniqlab, jadval to‘ldiriladi;
  

4. 
   cho‘yanlarning tuzilishini mikroskop yordamida o‘r- ganish:
   

• 
  laboratoriya ishi po‘latlarning ichki tuzilishini o‘rganish tartibida bajariladi;
  
• 
  cho‘yanlarning markalanishi ma’lumotnomadan olinadi va jadval to‘ldiriladi.
  

3. 
   Metall va qotishmalarning qattiqligini aniqlash
   

Metallarning qattiqligini Brinell usulida aniqlash:

• 
  TSH—2M turidagi Brinell o‘lchov asbobi tagligiga tay- yorlangan va tayyor namuna komplekti qo‘yilib, ma’lum usul bilan sharcha namunaga botiriladi;
  
• 
  kuchlanish olingandan keyin lupa yordamida sharcha izining diametri aniqlanadi va Brinell bo‘yicha formula orqali qattiqlik hisoblab topiladi;
  
• 
  topilgan natija jadval bilan taqqoslab ko‘riladi.
  

4. 
   Temir-uglerod qotishmalarining holat diagrammasini o‘rganish
   

• 
  laboratoriya ishini bajarish uchun o‘quvchilar qotish- malarning holat diagrammasini tuzishni bilishlari kerak;
  
• 
  Fe—Fe₃S diagrammasi daftarga chizilib, ularning kritik nuqtalari, tarkibi va ulardagi o‘zgarishlarni, po‘lat va cho‘yan qismlarini, ularning kattaliklarini o‘rganib chi- qib, hisobot yoziladi.
  

5. 
   Termik va kimyoviy termik ishlov berishning po‘lat xossa­lariga ta’sirini o‘rganish
   

1. 
   metallarga termik ishlov berishni o‘rganish:
   

• 
  o‘quvchi ma’lum markali po‘latni olib, termik ishlash rejimlarini temir—uglerod holat diagrammalaridan aniqlab, mufel pechi ichiga joylashtiradi;
  
• 
  rejimlar bajarilgandan keyin buyum mufel pechi ichidan maxsus qisqich yordamida olinib, oldindan tay- yorlab qo‘yilgan suv yoki yog‘ solingan idishga bo- tiriladi va aylantirib turiladi, keyin bo‘shatiladi;
  
• 
  shu usulda termik ishlashning boshqa turlari bajariladi;
  

2. 
   metallarga kimyoviy-termik ishlov berishni o‘rganish:
   

• 
  ishni bajarish uchun po‘lat namunalari mikrostrukturasi o‘rganilib, ularning qattiqligi o‘lchanadi va qattiq kar- burizatorda 920 °C haroratda 1 soat davomida semen- titlanib, birinchi oddiy termik ishlov beriladi;
  
• 
  shu tarzda namunadan mikroshliflar tayyorlanib, uning mikrostrukturasi tekshiriladi va Rokvell bo‘yicha qattiq­ligi aniqlanadi;
  
• 
  sementitlangan va sementitlanmagan po‘lat namuna- larining strukturalari hamda qattiqliklari o‘rganiladi va xulosa chiqariladi.
  

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.