Respublihasi

Mikxher pultlari, xath qo‘l roxtlagichlari. Aralaxhtirgichlar, baza va yo‘nalixh roxtlagichlari

Miksher pulti ovoz signallarini shakllantirish, tayyorlash, qayta ishlash va efirga uzatish uchun mo‘ljallangan. Zamonaviy pultlar dasturlarni shakllantirish traktiga kiradigan murakkab uskunalardan hisoblanadi. Ularning tarkibiga ko‘p sonli bloklar va

boshqaruv dastgohlari kiradi. Miksher pultlari quyidagi funksiyalarni bajaradi:

• 
  alohida manbalardan chiqayotgan signallarni boshqarish va ma'lum nisbatlarda bir-biriga aralashtirish;
  
• 
  signal manbalaridan chiqib, ma'lum tarzda guruhlangan sathlarni boshqarish;
  
• 
  umumiy chiqish signallari sathini boshqarish;
  
• 
  tovush signallari chastota spektrini o‘zgartirish;
  
• 
  signallarni kuchaytirish;
  

rostlagich holatiga bog‘liqligidadir. Undan tashqari, vaqt o‘tishi bilan materiali yeyiladi va sathlarni rostlashda qirsillash va shovqinlar paydo bo‘ladi. Potensiometrik rostlagichlar ulanuvchi zanjirlarning qarshiliklarini bir-biriga qat'iy moslash talab etilmaganda qo‘llaniladi.

Qarshiliklarni moslash zarur bo‘lganda, ko‘priksimon T

rostlagichlar (4.5-b rasm) qo‘llaniladi. Ularning rostlash diapazoni odatda 60 д@ dan kam emas. R₁ va R₂ qarshiliklarni

shunday o‘zgartirish kerakki, R R =R ² sharti bajarilsin. Agar

1 2 0

• 
  signal sathi va dinamik diapazonini avtoboshqargichlar
  

yordamida qo‘shimcha boshqarish;

• 
  pulti ulangan sun'iy reverberatorlar yordamida signalning akustik ohangini o‘zgartirish;
  
• 
  eshittirishlarning alohida parchalaridan eshittirishni tashkil etish;
  
• 
  ko‘rish va eshitish asboblari yordamida ovoz signallarini nazorat etish.
  

Hozirgi vaqtda miksher pultlari belgilanishi va imkoniyatiga qarab, ovoz yozixh rejixxor pultlari, montaj va qayta yozixh pultlari hamda exhittirixh pultlariga bo‘linadi.

Tovush yozish pultlari mikrofon kanallari soniga qarab: kichik (6—12 kanal), o‘rta (16—20 kanal) va katta (24—40 va undan ko‘p) pultlarga bo‘linadi.

Montaj va qayta yozish miksher pultlari sodda bo‘lib, 4—6 kirish va 2 ta chiqish kanaliga, eshittirish miksher pultlari 6—8 kirish va 2 ta chiqish kanallariga ega.

Qo‘l rostlagichi (miksher) to‘rtqutblik bo‘lib, uning uzatish koeffitsiyenti ovoz rejissori yoki ovoz operatori o‘rnatgan holatga bog‘liq holda o‘zgaradi. .ignallarning nominal qiymatdan minimumgacha o‘zgarishini ta'minlash uchun rostlash diapazoni

manbaning ichki qarshiligi R_i, yuklama qarshiligi R_y, xarakteristik qarshiligi R_x va rezistorlarning qarshiliklari R₀ ga teng deb olinsa, ya'ni R_i=R_x=R_y=R₀ u holda rostlagichning har qanday holatida kirish va chiqish qarshiliklari o‘zgarmas va R₀ ga teng: R_kir=R_chiq=R₀=600 Om.
R

4.5-rasm. Potensiometrik (a) va ko‘priksimon (b) sath rostlagichlari.

Rostlagichning signal so‘ndirish qiymatini д@ larda quyidagi formuladan aniqlash mumkin:
. (4.1)

80 д@ dan kam bo‘lmasligi kerak.

Miksher pultlariga o‘rnatiladigan rostlagichlar, odatda, tekis

Zarur bo‘lgan R₁ va R₂ qarshiliklarning qiymatlari quyidagi

o‘zgaradigan bo‘lishi kerak. Agarda rostlagich pog‘onali bo‘lsa, rostlash pog‘ona so‘nishi 1 д@ dan oshmasligi kerak, aks holda tovush balandligining pog‘onali o‘zgarishi sezilarli bo‘ladi, bu buzilish demakdir.

ifodalardan aniqlanadi:

(4.2)

Potensiometrik rostlagichlarning (4.5-a rasm) afzalligi uning soddaligi va tekis rostlashida, kamchiligi — chiqish qarshiligini

Miksher pultlaridagi aralashtirgich bir necha manbadan chiqayotgan signalni birlashtirib (qo‘shib), bir umumiy signalga

aylantiradi. Aralashtirgich ma'lum ko‘rinishda bir-biri bilan bog‘langan bir necha qo‘l rostlagichidir. .huning uchun aralashtirgichlarga qo‘yiladigan asosiy talablardan biri — yakka rostlagichlar o‘zaro bir-biriga ta'sir etmasligi kerak. Bu degani,

agar 4.6-b rasmdagi R₁ rostlagichning qiymati o‘zgarsa, unda

faqat 1 kirishga ulangan manbaning chiqishidagi signal sathi

o‘zgarishi kerak. Ammo bu rostlagichning chiqish qarshiligi qolgan rostlagichlarning yuklamasiga kiradi.

.huning uchun ularning o‘zaro ta'sirini yo‘qotish maqsadida

qo‘shimcha stabilizatsiyalovchi qarshilik R ulanadi (4.6-b rasm).

Agarda sxemaga qo‘shimcha R

qo‘sh

_qo‘sh qarshiligi ulanmasa, rostlagichlar

ishlaganda bir-biriga ta'sir etadi. Aytaylik, 4.6-d rasmda R

1. 
   kir
   

2. 
   kir
   

n kir

4.6-rasm. Qo‘shimcha qarshilikli aralashtirgichlarning struktura va elektr sxemalari.

1

rostlagichning pastki holatdagi qarshiligi R₁=0 teng bo‘lganda yuklama qarshiligini shuntlaydi, natijada 2...n (4.6-d rasm) kirish

kanallaridan kelayotgan signallar ham R₂...R_n rostlagichlarning vaziyatidan qat'i nazar nolga teng bo‘ladi.

Yo‘nalixh va baza roxtlagichlari (panorama rostlagichlari) stereofonik miksher pultlarining tarkibida bo‘lishi shart bo‘lgan elementlardir. Monofonik mikrofon signallari yo‘nalishini zohiriy tovush manbayida guruhlariga bo‘lib, asosiy va tuyuladigan ikki trakt turli tovush balandligini boshqarish mumkin. Amalda bu operatsiyani panorama rostlagich potensiometrlari amalga oshiradi. Stereopanoramaning (bazaning) kengligini alohida-alohida hamda guruhli traktlarda boshqarish mumkin. .tereopanorama kengligi (yoki bazaning akustik kengligi)ni o‘zgartiradigan qurilma ikkita alohida yig‘ma-ayirma o‘zgartgich (YAO‘)lardan iborat bo‘lib, yig‘ma () va ayirma () signal sathi rostlagichlariga ega (4.7-a rasm). Faraz qilaylik, stereofonik mikrofon chiqishidagi signal ixtiyoriy shaklda .(t) bo‘lsin, xuddi intensiv stereofoniya (X Y) dagidek, chap kanalida a.(t), o‘ng kanalida b. (t). Bu stereo juftlik

uchun zohiriy tovush manbayi quyidagicha aniqlanadi:
L=20lg(b/a). (4.3)
Yig‘ma-ayirma o‘zgartgich (YAO‘) chiqishida yig‘ma U_m va ayirma U_s signallari hosil bo‘ladi.

Um=a.(t)+b.(t); Us=a.(t)-b.(t) (4.4)

U = m₁ U_m = m .(t) (a + b), 0  m U
m

1



1

 1 (4.5)

_. = m₂ U_. = m₂

. (t) (a-b), 0  m

 1 (4.6)

Ikkinchi yig‘ma-ayirma o‘zgartkichdan so‘ng signallar:
2

2

Um+Us=.(t)[m1(a+b)+m (a-b)]=2a.(t)	(4.7)
Um+Us=.(t)[m1(a+b)+m (a-b)]=2b.(t)	(4.8)
a) bunda 2 a= m (a+b)+m (a-b);	(4.9)
2b=m (a+b)-m (a-b);	(4.10)

2
1 2
1 2

Agarda yig‘ma va ayirma signallar sathi o‘zgarmasa m₁=m₂=1,

unda, a=a,b=b, ya'ni YAO‘ chiqishida dastlabki stereojuft U
2

m

va U_. signallarini olamiz.

4.7-b rasmda E..-186 miksher pulti panorama boshqargichi

struktura sxemasi keltirilgan.

3.