Respublika ilmiy-amaliy anjumani

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Anvar Xo‘jaev, Singapur ta’lim tizimi: jahon maorifida etakchi brendga 
aylangan, Ma’rifat gazetasi,11.01.2019 
2. Анвар Хўжаев, Сингапур таълим тизими: жаҳон маорифида етакчи 
брендга айланган, Маърифат газетаси,11.01.2019 
3. 
PISA. 
http://www.education-medelle.com 
(Халкаро 
мониторинг 
тизимининг PISA дастури). Retrieved 18.09.2016. 
4. 
Муталипова М.Ж. Қиёсий педагогика – Т.: Алишер Навоий 
номидаги Ўзбекистон миллий кутубхонаси нашриёти, 2016 й. 
Respublika oliy ta’lim tizimida talabalar bilimini baholash mezonlari 
 
Xayrullayev Dilshodbek Lutfillo o‘g‘li 
Termiz davlat Pedagogika Instituti talabasi 
 
Baholash deganda bilim, ko‘nikma va malakalarni o‘quv dasturida 
ko‘rsatilgan etalonlar bilan solishtirishni tushunamiz. Baho deb esa baholashning ball 
shaklidagi son jihatdan ko‘rsatilgan o‘lchamiga aytiladi. 
O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat 
qilish va baholash tizimi tog‘risidagi nizom 2018-yil 5-iyundagi PQ-3775–son “Oliy 
ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini oshirish va ularni mamlakatda amalga 
oshirilayotgan keng qamrovli islohatlarda faol ishtirokini ta’minlash bo‘yicha 
qo‘shimcha chora-tadbirlar 
to‘g‘risida”gi 
qaroriga muvofiq oliy 
ta’lim 
muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimini belgilaydi[35 B. 6]. 
Oliy ta’lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish oraliq va yakuniy 
nazorat turlarini o‘tkazish orqali amalga oshiriladi. Oraliq nazorat semester davomida 
ishchi fan dasturing tegishli bobi tugagandan so‘ng talabaning bilimini baholash 
maqsadida amalga oshiriladi. Bu nazorat turi fanning xususiyatidan kelib chiqqan 
holda 2 marttagacha o‘tkazilishi mumkin. Oraliq nazorat turi, shakli va muddati fanga 
ajratilgan soat va fanning xususiyatidan kelib chiqqan holda kafedra tomonidan 
belgilanadi. Nazorat turi professor-o‘qituvchilari tomonidan ishlab chiqiladi va u 
kafedra 
tomonidan tasdiqlanadi. Talabaning amaliy, 
labaratoriya, semenar 
mashg‘ulotlari fan o‘qituvchisi tomonidan baholanadi. Talabani bu nazorat turi 
bo‘yicha baholashda uning o‘quv mashg‘ulotlari davomida olgan baholari inobatga 
olinadi. 
Yakuniy nazorat turi semester yakunida tegishli fan bo‘yicha talabaning nazariy 
bilim va amaliy ko‘nikmalarini o‘zlashtirish darajasini aniqlash maqsadida 
o‘tkaziladi. Yakuniy nazorat turini o‘tkazish shakli tegishli fan bo‘yicha kafedra 
tomonidan belgilanadi. Bu nazorat turi fakultet dekani yoki o‘quv ishlari bo‘yicha 
prorektor tomonidan tasdiqlanadi. Talabaning bilimini baholash 5 ballik tizimda 
amalga oshiriladi. Yakuniy nazorat turiga kirmagan yoki 2 (qoniqarsiz) baho olgan 
talaba fandan akademik qarzdor hisoblanadi. Talaba uzurli sababga ko‘ra oraliq yoki 
yakuniy nazorat turiga kirmagan bo‘lsa qayta topshirish uchun fakultet dekanining 
farmoyishi asosida ruxsat beriladi. 

---

2
4
.6.
2
02
3
 “Informatika va axborot texnologiyalarining dolzarb muammolari”
 
RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY
ANJUMANI 
“Informatika va axborot texnologiyalarining dolzarb muammolari”
116 
Darsning eng muhim bosqichlaridan biri - bu albatta baholashdir. Baholash 
jarayonida ko‘p hollarda o‘quvchi yoki talaba tomonidan noroziliklar yuzaga kelishi 
mumkin. Buning oldini olish maqsadida o‘z–o‘zini baholash metodi juda ham qo‘l 
kelishi mumkin. Misol uchun darsda har bir darsda qatnashgan talabaga kartochka 
berib boriladi, dars so‘ngida esa kimda ko‘p kartochka bo‘lsa anashu talaba yaxshi 
ball bilan baholanadi va bu metod orqali kim qanday bahoga loyiqligi yaqqol barchaga 
namoyon bo‘ladi. 
Aqliy hujum metodidan foydalanish ham bir muncha foydali bo‘ladi, chunki bu 
metodda talaba yoki o‘quvchi tushungan yoki yod olgan bilimini hech qanday 
manbaalardan foydalanmagan holda to‘g‘ridan- to‘g‘ri bayon etadi. Talaba savollarga 
javob berishi uchun shu mavzuni o‘qib o‘rgangan bo‘lishi kerak albatta. 
Test nazorat turini ham birmuncha qulayliklari mavjud, misol uchun ko‘proq 
o‘quvchini bilimini baholashda bu usul qulay hisoblanadi va vaqt masalasida ham 
qo‘l kelishi mumkin, lekin bu usulda baholanayotgan talabaning yoki o‘quvchining 
bilim darajasi aniq baholanmasligi mumkin. Test savolida bilamizki javob variantlari 
ham beriladi va bu jarayonda taxminiy tanlanganda ham to‘g‘ri javob chiqib qolishi 
mumkin, bunday vaziyatda o‘quvchining bilimini aniq baholab bo‘lmaydi. Ta’lim- 
tarbiya jarayonida foydalaniladigan test topshirig‘lari to‘rt qiyinlik darajasi asosida 
tuzilishi lozim: 
a) 
Oson (reproduktiv); 
b) 
O‘rtacha qiyin (produktiv);
c) 
Qiyin ( qisman-izlanish);
d) 
Eng qiyin (kreativ); 
Test topshirig‘lari mantiqiy tuzulganligiga qarab induktiv va deduktiv bo‘lishi 
mumkin. 
Yozma ish orqali baholashni ham qulayliklari mavjud, bunda o‘quvchi, talaba 
biror mavzuga oid bilimlarini yozishi va b3u mavzuga misollar keltirishi kerak, bu 
talablarni bajarish uchun esa albatta mavzunu o‘qigan va mohiyatini tushungan 
bo‘lishi kerak, 
Baholash va qaysidir fanni o‘qitish fanning o‘zidan kelib chiqib o‘tiladi va 
baholanadi. Misol uchun matematika fanini o‘qitishda o‘quvchilar soni kamroq 
bo‘lsa maqsadga muvofiq bo‘ladi deb o‘ylayman, chunki matematika fani boshqa 
fanlarga nisbatan murakkabroq va o‘quvchilar qiziqishi ham boshqa fanlarga nisbatan 
pastroq. O‘qituvchi avvalo o‘quvchini fanga qiziqtiraolishi va barcha o‘quvchilarni 
qamrab olishi kerak bo‘ladi. Buning uchun albatta vaqtni to‘g‘ri taqsimlay olishi va 
barcha bilan ishlay olishi kerak.Matematika fanida bilim olish asosan poydevor 
asosida quriladi, ya’ni, birorta mavzuni yaxshi tushunmay keyingi mavzuga o‘tish 
yana bir noaniqlikni yani yana bir bilim olishga to‘siqni keltirib chiqaradi. O‘z-
o‘zidan kelib chiqadiki yaxshi o‘zlashtirilmagan bilim yaxshi bo‘lmagan, qoniqarsiz 
baho olishga olib keladi. Qoniqarsiz baho olgan o‘quvchining fanga qiziqishi ham 
kamayib boradi. Xar bir o‘quv kursining ta’lim mazmuni tahlil qilish uchun quyidagi 
nazariy asaoga suyanish lozim[2 B. 1]. 
I.Y.Lerner tomonidan ta’lim mazmunining tarkibiy qisimlariga 
1. Bilimlar(ilmiy tushunchalar, g‘oyalar, qonunlar, ilmiy nazariyalar)

---

2
4
.6.
2
02
3
 “Informatika va axborot texnologiyalarining dolzarb muammolari”
 
RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY
ANJUMANI 
“Informatika va axborot texnologiyalarining dolzarb muammolari”
117 
2. Faoliyat usullari(ko‘nikma va malaka) 
3. Ijodiy faoliyat tajribalari 
4. Qadriyatlar tizimi kiritilgan. 
Shuni qayd etish lozimki, o‘qituvchilar tomonidan talabalarning o‘zlashtirgan 
bilim, ko‘nikma va malakalarini aniqlash uchun tayyorlangan test topshiriqlari shu 
kurs darsligida olingan bo‘lib, uning qiyinlik darajasi reproduktiv, ya’ni o‘quv 
materiali qayta ishlanmasdan, aqliy operasiyalar ishlanmasdan, hotirada saqlangan 
ma’lumotlar asosida javob qaytariladigan test topshirig‘lari sanaladi. 
Nazorat va talabalar bilimini baholashning o‘qitish va tarbiyalash vazifalari 
to‘g‘ri amalga oshirilsa, shaxsning tafakkurini rivojlantirishga, his–tuyg‘ulari va 
axloqiy sifatlarini tarbiyalashga imkon tug‘iladi. Bu esa o‘z–o‘zidan nazoratning 
rivojlantiruvchi vazifasi deb sanaladi.