Respublika ta'lim markazi “umumiy o‘rta ta'lim maktablari uchun

AMINOKISLOTALAR.
.
Molekulasida amino – NH₂ va karboksil – COOH gruppalari bor organik birikmalarga aminokislotalar deyiladi. Aminokislotalarni organik kislotalarning hosilalari deb, ya’ni kislotalar radikalidagi vodorod atomlarining aminogruppaga almashinishining natijasi deb qarash mumkin.





Aminokislotalar quyidagi umumiy formulaga ega:



Aminokislotalar amino (–NH₂) va karboksil (–COOH) gruppalarning soniga qarab uchga boʻlinadi:

1. 
   Tarkibida bitta amino va bitta karboksil gruppa tutgan aminokislotalar monoamino monokarbon kislotalar deyiladi.
   

2) molekulada ikkita amino (–NH₂) va bitta karboksil (–COOH) gruppalari boʻlgan aminokislotalar diamino monokarbon kislotalar deyiladi.

3) Molekulasida ikkita karboksil (–COOH) va bitta amino (–NH₂) gruppalari boʻlsa, monoamino dikarbon kislotalar deyiladi.

Bulardan tashqari tarkibida boshqa funksional guruh tutuvchi aminokislotalar ham uchraydi:

Nomenklaturasi. Ratsional nomenklatura boʻyicha aminokislotalar quyidagicha nomlanadi. Bunda – NH₂ guruhning karboksilga nisbatan turgan oʻrnini koʻrsatish uchun aminokislota molekulasidagi uglerod atomlari grek alfavitidagi harflar bilan belgilanadi.

Sistematik nomenklatura boʻyicha karboksil hamda amino guruh tutgan asosiy zanjir tanlanadi va - NH₂ guruh oʻrni koʻrsatililib, karboksildagi uglerod birinchi uglerod deb qaraladi.



Olinishi. Aminokislotalar oqsillarni gidroliz qilib olinadi. Shuningdek, xlorsirkakislotaga ammiak taʻsir ettirib ham olish mumkin.



Fizik va kimyoviy xossalari. α -aminokislotalar rangsiz kristall moddallar. Koʻpchiligi suvda yaxshi eriydi, aminokislotalar koʻpincha shirin taʻmga ega, lekin noxush taʻmli va achchiq taʻmli aminokislotalar ham bor.