Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
T/N 
1T; 2N; 3T; 4N; 5T; 6T; 7T; 8N; 9T; 10T. 
 
 
Testlar 
1V); 2A); 3S); 4E); 5S); 6D); 7A); 8S); 9E). 10E); 11E); 12S); 13V); 
14D); 15V); 16E); 17A); 18D); 19A); 20E); 21V). 

---

173 
8-MAVZU. PUL MUOMALASI VA INFLATSIYA
1-§. Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari 
Pul tizimi 
 
Pul muomalasi – bu tovarlar aylanishi, notovar xarakterdagi bitimlar 
va hisoblarga xizmat qiluvchi naqd pullar va unga tenglashtirilgan 
moliyaviy aktivlar (kredit pullar) harakati. 
Boshqacha aytganda pul muomalasi – bu xo‘jalik aylanmasida 
pulning doimo harakatda bo‘lishi, uni o‘z funksiyalarini to‘xtovsiz bajarib 
turishidir.
Naqd pullar 
bank biletlari 
metall tangalar (pul belgilari) 
Кredit pullar (naqd pulsiz hisoblar) 
* cheklar 
* kredit kartochkalari 
* veksellar 
* akkreditivlar 
* to‘lov talabnomalari va h.k. 
Pul muomalasi qonuni muomala uchun zarur pul miqdorini aniqlash 
va unga muvofiq muomalaga pul chiqarishni taqozo qiladi. 
Muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori barcha sotiladigan tovar 
va xizmatlar summasiga to‘g‘ri mutanosib, pul harakati tezligiga teskari 
mutanosib bo‘lib, ana shu bog‘lanish pul muomalasi qonunining 
mazmunini ifodalaydi. 
Uning matematik 
ifodasi 
M
i=1
= 

n 
PQ / V;
M – muomala uchun zarur pul miqdori; 

PQ – yil davomida yaratilgan YaIM yoki 
turli narxlar darajasida sotiladigan barcha 
tovarlar va xizmatlar miqdori (summasi); 
V – pulning aylanish tezligi; V = 12/T; 
T – pul birligining 1 marta aylanish uchun 
ketgan vaqt, ya’ni pulning bankdan chiqib, 
yana qaytib kelishi uchun ketgan vaqt.

---

174 
PM = 

TB + 

MКT – 

QST + 

BBQT 
At

TB – ayriboshlanadigan tovarlar narxlari 
summasi; 

MКT – qarzga sotilib muddati kelgan 
to‘lovlar summasi; 

QST–qarzga sotilgan tovarlar summasi; 

BBQT–bir-birini qoplovchi bitimlar summasi; 
At–pul birligining aylanish tezligi. 
Кlassik usul