Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

2-§. Pul bozori. Pul taklifi va pulga bo‘lgan talab 
 
2-§. Pul bozori. Pul taklifi va pulga bo‘lgan talab. 
....................... 
Pul bozori – moliyaviy bozorning tarkibiy qismi bo‘lib, unda 
pul va unga tenglashtirilgan moliyaviy aktivlar harakati ularga 
bo‘lgan talab va taklif ta’sirida uyg‘unlashtiriladi. 
Pul bozori turlari 
Davlat qisqa muddatli obligatsiyalari (DMO) bozori. 
Кredit resurslari bozori. 
Banklararo depozitlar bozori. 
Pul taklifi, muomalada mavjud bo‘lgan pul miqdorini (massa-
sini) ifodalaydi, uni aniqlash uchun pul agregatlari (M
0
, M
p
) yoki 
tarkibiy qismlari tushunchasidan foydalaniladi. 

pul birligi (dollar, marka, yen, rubl, so‘m va h.k.); 

pul turlari (bank biletlari, tanga, chaqalar); 

pul emissiya qilish tartibi;. 

muomaladagi pul massasini tartibga soluvchi davlat 
muassasalari; 

naqd pulsiz hisob-kitobni amalga oshirish tartibi; 

milliy valutani chet el valutasiga almashtirish tartibi 
Pul tizimining tarkibiy qismlari 
 

M
0 
= naqd pullar; 

M
1 
= M
0 
+ hisob varaqalaridagi pul qoldiqlari + mahalliy 
budjet mablag‘lari + budjet, jamoat va boshqa tashkilot 
mablag‘lari; 

M
2
= M
1
+ banklardagi muddatli omonatlar; 

M
3
= M
2
+ chiqarilgan sertifikatlar + aniq maqsadli zayom 
obligatsiyalari + davlat zayom obligatsiyalari + xazina 
majburiyatlari.
M
n,
ya’ni barcha pul agregatlari summasi mamlakatdagi 
umumiy pul taklifini tashkil qiladi. 
O‘zbekistonda umumiy pul miqdorini hisoblash uchun 
qo‘llaniladigan pul agregatlari 

---

177 
YaIM 
Pul 
+ 
= 
p
2 
p
1
r
1
m
1 
m
2
a) Bitim uchun b) investitsiyalar uchun d) pulga bo‘lgan 
pulga talab pulga talab umumiy talab 
8.1-chizma 
I 
Monetaristik 
nazariya 

Unga ko‘ra, pulga talab faqat tran-
saksion maqsad (bitimlar uchun), ya’ni 
ayriboshlash, oldi-sotdi jarayonida bitim 
tuzish uchungina zarur. 

Muomalaga ana shu maqsad uchun za-
rur bo‘lgan minimal miqdordagina pul 
kerak. Boshqa har xil maqsadlarda pul 
saqlash noto‘g‘ri 
Кeynscha nazariya 

Bitim uchun, ya’ni ayriboshlash vosi-
tasi sifatidagi pulga talab. 

Ehtiyotkorlik maqsadi, har ehtimolga 
qarshi naqd pul saqlash zaruriyati. 

Chayqovchilik maqsadi, ya’ni turli 
qimmatli qog‘ozlarni arzon bo‘lishini 
kutib pulni saqlash. 
 Bitim uchun – ya’ni ayriboshlash vositasi 
sifatidagi pulga talab miqdoran nominal YaMMga 
to‘g‘ri mutanosiblikda o‘zgaradi. 
 Investitsion pulga talab miqdoran foizning real 
stavkasiga teskari mutanosiblikda o‘zgaradi.