Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
13-MAVZU. XALQARO SAVDO. XALQARO VALUTA
VA КREDIT MUNOSABATLARI
 
1-§. Qiyosiy ustunlik nazariyasi 
A.Smitning «mutlaq ustunlik» nazariyasi 
Qanday tovarlarni eksport va qaysilarini import qilishning afzal-
liklari to‘g‘risidagi qarashlarini bayon qilishda milliy hamda jahon 
narxlari va ularning ishlab chiqarish xarajatlari mutlaq miqdori 
o‘rtasidagi farqni hisobga oladi.
Boshqacha aytganda mazkur nazariya xarajatlarning mutlaq miq-
doriga asoslanadi. Unga ko‘ra har bir mamlakat o‘zida kamroq xarajat 
sarflanadigan mahsulotlarni ishlab chiqarishi, ancha yuqori xarajatlarni 
taqozo qiladiganlarini esa chetdan sotib olishi lozim. 
D. Rikardoning «nisbiy ustunlik» nazariyasi 
Xalqaro mehnat taqsimoti va ixtisoslashishning umumiy tamo-
yillariga asoslanish orqali aniqlanadigan xarajatlar nisbatidagi farq 
(avvalo tabiiy-geografik sharoitlar tufayli kelib chiqadigan) aynan 
olingan mamlakatda qaysi tovarlarni ishlab chiqarish, qaysilarini 
ayriboshlash orqali chetdan olish lozimligini ko‘rsatadi. 
D. Rikardo «nisbiy ustunlik» nazariyasini asoslash uchun 
Angliyada movut va Portugaliyada vino ishlab chiqarishning afzal-
ligini misol qilib keltiradi. 
Mamalakat 
Bozor 
yopiq 
ochiq 
Ishchilar soni 
Vino 
Movut 
Jami 
Vino Movut 
Jami 
Portugaliya 
Angliya 
Jami 
80 
120 
200 
90 
100 
190 
170 
220 
390 
160 
160 
200 
200 
160 
200 
360 
Jadval ma’lumotlari Portugaliya har ikkala mahsulotni ishlab chiqarish 
bo‘yicha Angliyadan mutlaq ustunlikka egaligini ko‘rsatadi. Biroq 

---

325 
xalqaro iqtisodiy aloqalar talabi va resurs sarfidagi nisbiy ustunlik 
hisobga olinganda Portugaliya vino Angliya esa movut ishlab 
chiqarishga ixtisoslashishi har ikkala mamlakat uchun foydali. Chunki 
har ikkala mamlakat ikki xil mahsulot turi (vino va movut)ni ham 
o‘zlarida ishlab chiqarsa 390 birlik resurs sarflangan bo‘lardi. Nisbiy 
qiymatdagi farq tufayli ularning alohida mahsulotlarni ishlab 
chiqarishga ixtisoslashuvi 30 birlik resurs tejalishiga imkon beradi. 
Movutning vinoga nisbatan muqobil qiymati: Portugaliyada 90:80, 
resurs sarfi 1,0:1,125 Angliyada 100:120, resurs sarfi 1,0:0,83. 
Vinoning movutga nisbatan muqobil qiymati: Portugaliyada 80:90 
resurs sarfi 1,0 : 0,89.
Angliyada 120 : 100, resurs sarfi 1,0 : 1,2.