Respublikasi oliy va o’rta maxsus

Internet saytlari

1. 
   www.natlib.uz.
   
2. 
   www.pedagog.zu.uz.
   
3. 
   www.yangiertohgi.zh.uz
   
4. 
   www.ziyonet.uz.
   
5. 
   www.lex..uz.
   

ILOVALAR

Ilova 1

№	Dastur bulimlari	1	2	3	4
1	Bilim asoslari	Dars jarayonida o’tiladi
2	Gimnastika	24	20	18	16
3	Harakatli o’yinlar	30	28	22	20
4	Engil atletika	14	14	10	10
5	Kross tayyorgarligi	-	-	8	8
6	Fuqarolar mudofaasi	-	6	-	-
7	Suzish	-	-	-	-
8	Sport o’yinlari elementlari	-	-	10	14
9	Harakat sifatlarini rivojlantirish	Dars jarayonida o’tiladi
	JAMI:	68	68	68	68

Ilova 2
1 - 4 sinf o’quvchilari uchun dastur bo’limlarini taqsimlanishi

1. 
   sinf o’quvchilari uchun jismoniy tayyorgarlik me’yorlari
   

Jismoniy kobiliyatli	Nazorat mashklari	O’g’il bolalar				Qiz bolalar
		past	urta	yuk ori	past		urta	Yuk ori
Tezkor kuch	Turgan joydan uzunlikka sakrash	80	100	120	70		90	110

CHakkonlik	4x10 m. mokismon yugurish	13,4	13,1	12,8	13,7	13,4	13,1
CHidamlilik	300 m.ga bir me’yorda (sekin) yugirish	Vakt xisobga olinmaydi
Egiluvchanli k	Oyoklarni 30 sm. ochib utirgan xolda oldinga engashish	2,7	4,4	6,1	6,6	7,5	9,4

Ilova 3

2. 
   sinf o’quvchilari uchun jismoniy tayyorgarlik me’yorlari
   

№	Nazorat kilish mashklari	Ugil bolalar			Kiz bolalar
		5	4	3	5	4		3
1	Yukori startdan 30 m.ga yugirish (son)	6,0	6,7	7,4	6,2	6,9		7,6
2	4x10 m.ga mokismon yugirish (son)	12, 3	12,6	12,9	12,6	12,9		13,2
3	Turgan joydan uzunlikka sakrash (sm.)	14 0	120	100	130	110		90
4	500 m.ga yugirish	Vakt xisobga olinmaydi
5	Tennis koptogini nishonga 5 marta urinishda (basketbol jarima chizigidan shitga –marta ) tekkazish	3	2	1	3		2	1
6	Past turnikda yotgan xolda osilib tortilish (marta)	-	-	-	6		4	2

7

Gimnastik skameykaga kullarga tayanib, kullarni bukish va yozish (marta)

10

7

4

-

-

-

Ilova 4
3 - sinf o’quvchilari uchun jismoniy tayyorgarlik me’yorlari

№	Nazorat kilish mashklari	Ugil bolalar			Kiz bolalar
		5	4	3	5	4	3
1	30 m.ga yugurish (son)	5.8	6.2	6.8	6.1	6.8	7.5
2	4x10 m.ga mokismon yugurish (son)	11.9	12.2	12.5	12.4	12.7	13.0
3	500 m.ga yugurish (son)	2.45	3.05	3.25	3.00	3.20	3.25
4	Turgan joydan uzunlikka sakrash sm.	150	130	110	140	120	100
5	Yugurib kelib uzunlikka sakrash	270	250	220	240	220	190
6	Yugurib kelib balandlikka sakrash sm.	80	70	60	70	60	50
7	Baland turnikda tortilish	3	2	1	-	-	-
8	Past turnikda osilib yotgan xolatda tortilish (marta)	-	-	-	8	6	3
9	Gimnastik skameyka ustida kullarga tayanib yotgan xolda kullarni buki shva	14	8	6	8	6	4

yozish (marta)

Ilova 5 4 - sinf o’quvchilari uchun jismoniy tayyorgarlik buyicha talab mezonlari

№	Nazorat kilish mashklari	Ug’il bolalar			Kiz bolalar
		5	4	3	5	4	3
1	30 m ga yugirish.(son)	5,3	6,0	6,7	5,8	6,4	7,0
2	60 m ga yugirish (son)	10,0	10,5	11,0	10,5	11,0	11,5
3	1000 m ga yugirish (dak /soniya)	8,0	8,30	9,0	8,50	9,30	10,0
4	4x10 m.ga mokismon yugurish (son)	11,5	1,8	12,1	11,8	12,1	12,4
5	Yugurib kelib uzunlikka sakrash (sm)	280	260	230	270	250	220
6	Yugurib kelib balandlikka sakrash (sm)	90	80	70	80	70	60
7	Turgan joydan uzunlikka sakrash (sm.)	160	140	120	150	130	110
8	150 gr. Koptokni uloqtirish (metr)	27	25	23	18	15	13
9	Baland turnikda tortilish (marta)	4	3	2	-	-	-

Ilova 6

1-4 sinf o’quvchilari bilan mashg’ulot olib boruvchi jismoniy tarbiya o’qituvchilarning (anketa) so’rovnomaga

1. 
   Maktabingizda 1-4 sinf o’quvchilari bilan jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini fan o’qituvchisi olib boradimi? ha- , yo’q- , qisman- .
   
2. 
   Siz ta’lim berayotgan maktabda (1-4 sinf uchun) mashg’ulotlarni tashkil qilish va olib borishda dastur materiallari oqilona o’tilmoqda, deb o’ylaysizmi? ha-
   

, yo’q- , qisman-

3. 
   Amaliy mashg’ulotlar jarayonida (1-4 sinf uchun) o’quvchilarning har biriga anjomlar (tayoqchalar, gardishlar, koptoklar, va boshqalar) yetarlimi? ha- , yo’q- , qisman-
   
4. 
   Amaliy mashg’ulotlar jarayonida (1-4 sinf uchun) qo’llaniladigan anjomlar o’quvchilarning yoshiga (gimnastik devorlar ushlagichi, gardish, oshib va osilib o’tish uchun to’siqlar, sakrash uchun arqonchalar, gantel va toshlar, to’shaklar, turli diametrli to’plar, turnik va brus, arqonli narvonlar, kanat va boshqalar) mos keladimi? ha- , yo’q- , qisman-
   
5. 
   Dastur materiallarini o’zlashtirishda, Davlat me’yorlarini va “Alpomish” va “Barchinoy” me’riy testlarini topshirishda (1-4 sinf o’quvchilari) qiyinchilikka duch keladimi? ha- , yo’q- , qisman-
   

Ilova 7

1-4 sinf o’quvchilari ota-onalari bilan o’tkazilgan (anketa) so’rovnomasi

1. 
   "Farzandingiz o’quv muassasidan so’ng jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanadimi?"
   

-maktabda jismoniy tarbiya to’garaklarida qo’shimcha shug’ullanadilar
-har xil sport (turlari bo’yicha) to’garaklarga boradilar

• 
  gimnastika, yengil atletika, kurash, futbol, voleybol, basketbol, qo’l to’pi
  

suzish,

2. 
   "Farzandingiz ertalabki badan tarbiyani har kuni muntazam bajaradimi?"
   

-goh-goh bajaradilar
-ertalab badantarbiyani bajarmaydilar,

• 
  shug’ullanishni umuman "xohlamaydilar",
  

-qiziqmaydilar,
-vaqtlari yo’q
-ertalab uyqudan turishga erinadilar

3. 
   "Farzandingizning jismoniy tarbiya to’garagi va sport (turi) bilan shug’ullanishiga nima halaqit beradi?" –
   

-maktabda sport turlari bo’yicha to’garak mavjud emas
-moddiy tomondan qiynalamiz,
-sport maktabi uzoqlik qiladi,
-xohlamaydi,
-vaqt yetishmaydi.

4. 
   "Farzandingiz qaysi sport turi bilan shug’ullanishini istardingiz?" -suzish,
   

- futbol, -gimnastika; -tennis, -kurash yana boshqa sport turlari bilan shug’ullanishsa yozib qo’yishingiz mumkin

5. 
   " Farzandingiz sog’lom bo’lib yetishishi uchun umumta’lim maktablarda qanday pedagogik sharoitlar yaratilishini istardingiz?"
   
   • 
     sport zali (ochiq maydon, yuvinish xonasi) va suv havzasining bo’lishini,
     

-sport maydonchalari, stadion (yugirish yo’lkalari) va yetarlicha sport anjomlari bo’lishi

Ilova 8

SAKRASH MASHQLARINI O’RGATISH
Arqon ustidan sakrab o’tish. ushbu mashqni bolalar to’siq ustiga ikki oyoqlab sakrab chiqishga o’rganib olganlaridan so’ng kiritiladi. Arqonning balandligi 1-sinf uchun – 30-50 sm, 2-sinf uchun – 40-60 sm. 3-5 qadam tezlik olib o’quvchi o’quvchi bir oyog’i bilan itariladi, ikkinchi oyog’ini jadal ravishda oldinga-yuqoriga ko’taradi (1-rasm).
1-rasm

Arqon ustidan sakrab o’tayotgan paytida oyoqlarini birlashtirib tizzalarini egib gavdasi tomon ko’taradi. Yarim o’tirish bilan oyoq uchlarida yengil yerga tushadi

«Bosib» sakrab o’tish. 60-80 sm masofadan sakrab 30-50 sm balandlikdagi to’siqdan itarilgan oyog’i tizzasini qattiq bukib yengil bosib tezlikda to’siq ustidan olib o’tib va unga yaqinroqda oyoq uchlari bilan yerga tushish (2-rasm).
To’xtamasdan to’siqdan 5-9 m masofa naridagi bayroqqacha yoki maydonda ko’rsatilgan biror-bir boshqa belgigacha yugurishni davom ettirish.

IRG’ITISH MASHQLARINI O’RGATISH

1. 
   1-4 sinfda o’tilgan irg’itish mashqlari (o’ng va chap qo’l bilan).
   
2. 
   Irg’itish yo’nalishiga yon tomon bilan turib kichik koptokni boshi ortidan irg’itish. Dastlabki holat – irg’itish yo’nalishiga chan yon bilan turib (o’ng qo’l bilan irg’itishda), oyoqlarni yelka kengligida qo’yib, gavda og’irligi ikki oyoqqa tashlanadi, o’ng qo’lga koptokni ushlab bosh bilan barobar balandlikda ko’tariladi. SHu holatdan o’ng oyoqni egib, chap oyoq uchlariga ko’tarilib o’ng qo’lni o’ngga-
   

orqaga cho’ziladi va gavdani o’ng tomonga buriladi. SHundan so’ng keskin harakat bilan o’ng oyoqni to’g’rilanadi va gavda og’irligi chap oyoqqa tashlanadi, bir vaqtning o’zida gavda chapga buriladi xamda o’ng qo’lning yelka ustidan kuchli harakati va kafti keskin yakuniy harakati bilan koptok taxminan 45° burchak ostida irg’itiladi.

3. 
   2-3 metr balandlikka tortilgan arqon tsstidan koptokni irg’itish.
   
4. 
   Xuddi shu mashq, faqat boshqa qo’l bilan bajariladi.
   
5. 
   3-3,5 metr masofadan turib 2,5 metr balandlikdagi nishonga yon bilan turib koptokni irg’itish.
   
6. 
   Masofa uzoqligini asta-sekin 6-8 metrgacha uzoqlashtirish bilan koptokni nishonga (shit 1Ч1 m) irg’itish.
   
7. 
   3 metr balandlikda joylashtirilgan nishonga kichik masofadan, joydan turib kichik koptokni irg’itish; nishon – bir necha aylanalardan iborat shit, aylanaldar diametrlari – 20, 40, 60, 80, 100 sm.
   
8. 
   7 maqdagi kabi, faqat nishongacha bo’lgan masofa 8-10 metrgacha oshirilib boriladi.
   
9. 
   12 metrgacha masofadan (nishonning kengligi 2 m) gorizontal nishonga koptokni irg’itish.
   
10. 
    8 metrgacha masofadan 3-4 metr balandlikdagi to’siqlar - arqon, voleybolь setkasi, shitlar ustidan koptokni irg’itish.
    
11. 
    O’rganilgan usullarda «koridor» bo’ylab uzoq masofaga koptokni irg’itish.
    
12. 
    Koptokni tizza balandligidan irg’itish.
    

EPCHILLIK VA CHAQQONLIKNI RIVOJLANTIRISH UCHUN

MASHQLAR

1. 
   Qo’llar bilan turli tomonlarga aylana harakatlari (o’ng qo’l bilan – orqaga, chap qo’l – oldinga).
   
2. 
   Qo’llarni ko’krak oldida bukiladi, ularni to’g’rilab orqa tomonga jadal harakatlar bajariladi.
   

3. 
   Ikki qo’l bilan tayoqni olib va yelka kengligida ko’tarib turib bosh uzra ko’tariladi, oyoqlarni yelka kengligida qo’yiladi, gavda aylantiriladi.
   
4. 
   Oyoqlarni yelka kengligida qo’yib, oldinga egiladi, ikkala qo’l bilan orqaga-oldingan qattiq harakatlar bajariladi.
   

Dastavval joydan turib oddiy irg’itish usullarini o’zlashtirish zarur. Boshidan bolalarni koptokni kaftlar bilan siqmasdan barmoqlar bilan ushlashga o’rgatish zarur (3-rasm).

KOPTOKNI IRG’ITISH TENIKASI

Irg’itish tomoniga qarab turish holatidan, irg’itishdan oldin yelkalarni o’ngga burmasdan irg’itishni bajarishda irg’itayotgan qo’l yelka ustidan o’tishini kuzatib borish zarur. Irg’itishda quyidagi harakatlarni bajarishga alohida e’tibor berish kerak. Avvaliga bu o’ng oyoq bilan faol ishlash, keyin chap oyoqni biroz tarang egish bilan ko’krak o’ng tomoni bilan oldinga-yuqoriga ko’tarilish va irg’ituvchi qo’lning to’g’ri-oldinga tez kuchli harakati bilan irg’itishni yakunlash, bir vaqtning o’zida chap oyoq uchlariga chiqiladi.
Irg’itishni 1 qadamdan bajarilganda o’ng oyoqni oldinga qo’yish kerak. Irg’itish boshlanishida chap oyoq oldinga olib chiqilishi bilan irg’ituvchi «tortilgan kamon» holatini oladi.
Oyoqlarni chalishtirib irg’itishni bajarilganda dastlabki holat joyidan turib irg’itishdagi kabi bo’ladi. Ammo irg’itishdan avval deyarli to’g’ri o’ng oyoq bilan sakrashga o’xshash chalishtirilgan qadamni bajarib darxol irg’itishni amalga oshiring. Bu ikki oyoqlab irg’itishdir, chunki irg’itilgandan so’ng chap oyoq oldinga qo’yiladi.


Cнalishtirilgan qadam – tezlik olishning eng muhim elementi. Ushbu element o’ng oyoq bilan bajariladi va yakuniy harakatni bajarish uchun eng qulay holatni qabul qilishga imkon beradi.
CHalishtirib qadam qo’yilganda o’ng oyoq tez va qiya qilib oldinga chiqariladi, oyoq uchlari biroz tashqariga burilgan. Gavdaning yuqori qismi deyarli 90^o o’ng tomonga buriladi. Gavda orqaga egilgan. SHu bilan birga, bel unchalik katta burilmaydi. Natijada irg’ituvchining tanasi buralishi sodir bo’ladi (4-rasm).
O’qitish natijasida o’quvchilar 50, 75, 100 sm kattalikda aylanalar bilan 100 x 100 sm kattalikdagi nishonga koptokni kuchli va texngik jihatdan to’g’ri irg’itishni bilishlari kerak bo’ladi. Nishonni pastki qismi yerdan 150- 200 sm balandlikda o’rnatish zarur. Nishondan 6-8 metr masofada start chizig’i o’tkaziladi.
Irg’itishni bajarish texnika quyidagilardan iborat bo’ladi: nishonga nisbatan chap yon bilan turiladi, oyoqlar yelka kengligidan biroz kengroq qo’yiladi, o’ng oyoq tizzasi bukiladi, o’zini erkin tutib va belni egmasdan gavdani o’ng tomonga egiladi, chap oyoq o’ng oyoqning tovoni qarshisida uchlari bilan yerga tiraladi, koptok ushlagan qo’l o’ng tomonga cho’ziladi, chap qo’l erkin ko’krak oldida bukiladi (5-rasm).
Vertikal nishonga irg’itishni o’rgatish bir qator o’rgatuvchi mashqlar yordamida olib borildi.

1. 
   mashq. Devor oldiga yon tomon bilan turib koptokni irg’itish va devorga urilib qaytgandan so’ng ikki qo’llab ilib olish. har bir muvaffaqiyatli ilib olgandan so’ng bir qadam orqaga uzoqlashiladi.
   
2. 
   mashq. Xuddi shu mashq, ammo koptokni basketbolь savatiga irg’itish.
   
3. 
   mashq. Baland tortilgan voleybolь to’riga yonboshlab turib koptokni uning ustidan irg’itiladi, voleybolь maydonchasi boshqa tomonida turgan qarshisidagi o’quvchiga koptokni aniq yo’naltirishga harakat qilish kerak.