Rishton tuman Xalq ta'limi muassasalari faoliyatini metodik ta'minlash va tashkil etish bo'limi tasarrufidagi

5 - to’garak dars ishlanmasi
I.Mavzu: Axborotlarni kodlash
II.Darsning tayanch atamalari
III. Darsning asosiy tushunchalari.
Informatikada axborotlar ikki turga –analog va raqamli (diskret) axborotlarga bo’lib o’rganiladi. Analogik axborotlar uzliksiz mavjud bo’lib,uni ixtiyoriy vaqtda qabul qilish mumkin,boshqacha aytganda,analogik axborotlar atrof muhitga (shu jumladan insonga ham) uzliksiz ta’siretuvchi energetik signallardir. Tabiatda bu signallarning ikkita aynan bir hil kombinatsiyasi uchramaydi.

Birinchi kodlashni qo’llagan inson qadimgi gretsiyaning sarkardasi Lisandra hisoblanadi. U ahborotni mahfiy saqlash, ya’ni ko’dlash uchun ma’lum bir qalinlikdagi ‘’Stsital’’ tayoqchasini o’ylab topgan. Ko’dlashning bu usuli o’rin almashtirish usuli deb ataladi. Matn ‘’Vatan-ona’’ ko’dlash natijasi; VAOANNT-A

Qadimgi grek imperato’ri Yuliy sezar ham axborotni mahfiyligini saqlash uchun matnni ko’dlash usulini o’ylab topgan. ‘’Sezar shifri’’matindagi harifni alifboda o’zidan keyin kelgan uchinchi harifga almashtiradi.bunda alifbo doiraviy yozilgan hisoblanadi. Bu ko’dlash usuli alifboni surish usuli deyiladi.Matn; ‘’O’zbekiston-kelajagi buyuk davlat’’‘’sezar shifri’’ usuli qo’langanda;

‘’ashfhnlvxrq-nhoemejl fyo’yn gezoex’’.

Sezar usulidan foydalanganda belgini istalgancha surush mumkun.

Axborotlarni ko’dlashning usullari. Semyuel mo’rze 1837-yilda elektr magnit telegraf qurulmasini ixtro qilgan va 1838-Yilda shu qurilma uchun telegraf kodini ishlab chiqqan. Axborotlarni kodlashda ishlatiladigan usullardan biri axborotlarni telegraf kodi yordamida kodlash usulidir.Unda turli harf va raqamlar nuqta va tirelarning maxsus ketma-ketligi ko’rinishida ifodalangan. Ya’ni axborot uchta belgi yordamida kodlanadi; “uzun signal”(tire yordamida ifodalanadi), qisqa signal (nuqta yordamida ifodalanadi),”signalsiz”(bo’shliq,pauza bilan ifodalanadi).Mazkur kodlash usuli hanuzgacha qollanib kelinmoqda. Morze kodlash usulini notekis(ozgaruvchi) kod deb yuritiladi
Uy vazifasi 5 darsni o’qib o’rganib kelish.