Фалсафа қонунлари - Фалсафа қонунлари ўзида воқелик ва фан қонунларини мужассам-
- лаштириб, табиат ва жамиятдаги ўзаро алоқадорликни ифодалайди.
- Фалсафа қонунлари тизимида диалектик зиддиятлилик қонуни
- марказий ўринни эгаллайди. Қонуннинг муҳим жиҳатларини аниқ-
- лаш учун унинг асосий категорияларини кўриб чиқиш керак. Таҳлилни
- қарама-қаршилик тушунчасидан бошлаймиз.
- Қарама-қаршиликлар – пред-
- метнинг бир-бирини истисно
- этувчи ва бир-бирини назарда
- тутувчи томонларидир. Қара-
- ма-қаршиликлар – ўзаро боғ-
- ланишли бўлган тушунчалар.
- Қарама-қаршиликлар ўртасида
- икки хил муносабат мавжуд: яго-
- налик муносабати ва қарши ҳара-
- катга доир муносабат. (қонун-
- нинг классик таърифида «кураш»
- атамаси ишлатиладики, у қо-
- нуннинг моҳиятини соддалашти-
- ради, чунки мазкур атама кўпроқ
- жамиятга тегишлидир.)
- Қарама-қаршилик бирлиги нима?
- Биринчидан, қарама-қаршиликлар бирлиги – бу уларнинг узвийлиги. Ҳар бир қарама-қаршилик бошқа бир қарама-қаршиликнинг мавжудлик шарти ҳисобланади. Улар алоҳида-алоҳида мавжуд бўлиши мумкин эмас (агар қарама-қаршиликлардан бири йўқ бўлса, уларнинг иккинчиси ҳам йўқ бўлади). Иккинчидан, қарама-қаршиликлар бирлиги улар бир-бирини тақозо этган ва бир-бирига ўтган ҳолдагина муайян мазмун касб этади. Ҳар қандай қарама-қаршилик ўзида мавжуд бўлмаган, лекин бошқа қарама-қаршиликда мавжуд бўлган жиҳатга муҳтож бўлади. Улар бир-бири билан ўзаро таъсирга киришади. қарама-қаршиликлар бир-бирига таъсир кўрсатиш орқали бир-бирига ўтади. Бу қарама-қаршиликлар маконда бир-биридан ажратилган, турли жинсли ҳодисалар сифатида мавжуд бўлмаслигини, уларнинг ҳар бири ўзида бошқасининг муайян жиҳатини мужассамлаштиришини англатади (масалан, ўқув жараёни ўқитувчи ва талаблар мавжудлигини назарда тутади).
- қарама-қаршиликларнинг бирлиги
- билан тавсифланадиган ва айни вақт-
- да уларнинг ўртасидаги муттасил кураш
- ҳисобланадиган муносабатдир.
- Зиддиятнинг вужудга келиши ягонанинг иккиланиши сифатида, ягонанинг ўз-ўзини қарама-қар-
- шиликларга дифференциация қилиши сифатида юз беради. Иккиланиш чоғида бир вақтнинг
- ўзида айни шу муносабатда қарама-қаршиликлар бирлиги ҳам, уларнинг кураши ҳам вужудга
- келади. Зиддиятнинг шаклланиш жараёнида қарама-қаршиликлар кураши биринчи ўринга
- чиқади ва ривожланишнинг ички, теран манбаига айланади. Зиддиятнинг ўзида қарама-қар-
- шиликлар ҳар хил рол ўйнайди. Фаолроқ, ҳаракатчанроқ қарама-қаршилик зиддиятнинг етакчи
- томони ҳисобланади. Қарама-қаршиликлар кураши охир-оқибатда янги сифат ҳолатига олиб
- келади. Пайдо бўлувчи янги ҳодисалар ўзларига хос бўлган янги зиддиятларга эга бўлади. Бу
- зиддиятлар мазкур ҳодисалар ривожланишининг ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланади.
- Қарама-қаршиликлар – зид-
- диятларнинг негизи,
- боғловчи бўғинлар
- эса – уларни ечиш
- механизмидир
Do'stlaringiz bilan baham: |
