Rivojlantirish instituti

O‘sma (shish) oldi va o‘sma jarohatlar:
Tappeyner leykoplakiyasi, yassi, verrukoz, og‘iz bo‘shlig‘idagi dog‘lar,
Mangonotining abraziv rakoldi xeylitlari, pastki labda chegaralangan
rakoldi giperkeratozi, pastki lab qizil qoshiyasining rak oldi so‘galsimon
holati, BOUEN kasalligi, Keyr eritroplaziyasi, teri shoxi, saraton-rak
va boshqa o‘smalar.
Og‘iz shilliq pardasidagi sindromlar ko‘rinishi.
Og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavati kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarni
tekshirish usullari
Stomatologik bemorlarni tekshirishning, xususan og‘iz shilliq kasal-
liklaridagi bemorlarni tekshirishning juda ko‘p, o‘ziga xos usullari bor.
Umuman ular, subyektiv (bemor bilan savol-javob, so‘rov), obyektiv
(bemorlarning umumiy holatini, og‘iz bo‘shlig‘ini ko‘rish) usullariga
bo‘linadi. Obyektiv ko‘rish o‘z navbatida asosiy va qo‘shimcha yoki
yordamchi usullarga bo‘linadi.
Bu usullarni o‘tkazishdan yagona maqsad-kasallik tashxisini iloji
boricha aniq qo‘yish, o‘tkazib yuborilgan yoki bu muayan davrda
kechayotgan boshqa kasalliklarni bilishdan iborat.
Kasal bilan savol-javob, muloqot, so‘rov o‘tkazishning katta
axamiyatga ega ekanligini Gippokrat, Abu Ali Ibn Sino va undan keyin
ko‘pchilik rus olimlari (G.A. Zaharin, S.P. Botkin, M.Ya. Mudrov
kabilar) ta’kidlanganlar.
M.Ya. Mudrov bunday yozadi: "batafsil savol-javobdan keyin,
bemorning umumiy holatini aniqlash uchun, shifokor uning boshidan
oyog‘igacha ko‘rib chiqishi, bemor betiga, ko‘zlariga, peshonasiga,
lunjlariga, og‘ziga, burniga axamiyat berishi zarurki, odatda bu joylarda
kasallik belgilari aks etishi mumkin..."
Shunday qilib, batafsil o‘tkazilgan subyektiv tekshirishlar tashxis
qo‘yishda muhim o‘rin tutadi.
Shuni ta’kidlash zarurki, stomatologning vaqti chegaralanishiga
qaramay, bu kasalliklarda tekshirishlar chuqur, to‘la olib borilishi shart.

---

2 7 2
Bemor bilan savol-javobni pasport qismidan, shoshilmasdan boshlash
kerak: Bemorni ismi familiyasi, yoshi, kasbi kabi ma’lumotlar bilan
tanishgach, shikoyatlari, ularning qachon paydo bo‘lganligi, taxminan
(bemor fikri bo‘yicha) nima bilan bog‘liqligi va shunga o‘xshash
ma’lumotlarni bilib olish zarur. So‘rov paytida, bemor e’tiborini taxmin
qilinayotgan kasallikni belgilarini ochish maqsadida qo‘shimcha,
maqsadga yo‘naltirilgan savollar berib, kasallik belgilarini qachon, qanday
vaziyatda va nimadan keyin, nima bilan bog‘langanligini, nimalardan
kuchayishi (masalan, og‘riqni) va nimalardan yengillashishi va shu kabi
holatlarni aniqlashga stomatolog intilishi kerak.
Odatda, shifokor-stomatologga og‘riq bilan shikoyat qilib kelishadi.
Lekin, ba’zida og‘iz bo‘shlig‘ida turli noxush sezgilar borligi, noxush
xid borligi, ta’m sezishning buzilishi, yoki turli yarachalar, yaralar,
shishlar, milkdan tish tozalash paytida qon oqishi, uyquning buzilganligi,
ishtaxaning pastligi kabi juda ko‘p xil shikoyatlar bilan ham bemorlar
kelishi mumkin.
Agar, kasallar og‘iz bo‘shlig‘ida yoki tishlar, milklar, til va shunga
o‘xshash joylardagi og‘riqlar bilan kelishsa, unda og‘riqning nima bilan
bog‘liqligi, boshlangan vaqti, xurujining sabablari, joylashgan joyi, uning
jadalligi kabi holatlarni aniqlashga to‘g‘ri keladi.
Yoki og‘iz bo‘shlig‘ining ma’lum joyida yara paydo bo‘lgan bo‘lsa,
yaraning boshlangan (paydo bo‘lgan) vaqti, sababi (bemorning fikricha),
organizmning umumiy kasalliklari bor yoki yo‘qligi, yaqin oralarda o‘tka-
zilgan kasalliklar va xokazolar bilan shifokor-stomatolog tanishishi zarur.
Bemor bilan shifokor savol- javob o‘tkazayotgan paytidanoq,
kasallikni ko‘pgina belgilari, masalan, bemor yaxshi gapira olmasa, til
xarakati chegaralangan va unda og‘riqlar yoki yallig‘lanishlar sabab bo‘lib
turgan bo‘lsa yoki ayrim xarflar yaxshi talaffuz etilmasa, unda og‘iz
bo‘shlig‘ida yallig‘lanish jarayonlari, yaralar, shishlar kabi o‘zgarishlar
borligidan darak berib turadiki, buni shifokor darrov anglab oladi.
Masalan, lab shilliq qavati yoki qizil hoshiyalari yallig‘langan, ularda
patologik o‘zgarishlar bo‘lgan taqdirda, unda shish paydo bo‘lib, lablar
xarakati (gapirishda, ovqat qabul qilishda) og‘riq bilan kechadi, ba’zi
xarflar (m, f, b, p, v,), shu holat til shilliq pardasida bo‘lsa, l, s, r, d,
s, p, k, xarflarini talaffuzi buziladi.
Yoki, tanglaylarda kemtiklar bo‘lsa (turma, zaxm-sifilis, moxov-lepra,
jarohat-travma) ham, ma’lumki, so‘z talaffuzlari buziladi.
Shunday qilib, shifokor bemor bilan suxbatlashib, bir vaqtning o‘zida
og‘iz bo‘shlig‘i a’zolaridagi patologik o‘zgarishlar va shu bilan bog‘liq
vazifa o‘zgarishini ham bilib olishi mumkin.
Yuqorida ta’kidlanganidek, og‘iz bo‘shlig‘i ichki a’zo va tizimlarining
oynasi ekanligini xisobga olib, stomatologik kasallik belgilari ichki a’zo
va tizim kasalliklari bilan bog‘langanlik darajasini shifokor-stomatolog
klinika-laboratoriya usullari, terapevtlar, endokrinologlar, psixiatr, fti-

---

2 7 3
ziatr, kojvenerolog, xirurg, gematolog va boshqa mutaxassisliklarda
ishlaydigan shifokorlar yordamidan foydalanishi hamma vaqt maqsadga
muvofiqdir.