Rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi amudaryo tuman kasb-hunar maktabi

kriptotizim 
nosimmetrik(sinonimlari: oshkora kalitli, ikki kalitli) kriptotizim deb ataladi. 
Nosimmetrik kriptotizim ikki kalitli tizim bo‘lib, unda aloqa ishtirokchilarining 
bir-biri o‘zining 95 i Makintosh) uchun yozilgan PGP 5.0 rusumini 
http://www.pgp.comi manzilidan olishlari mumkin 
Nosimmetrik kriptotizimlar axborot xavfsizligining barcha muammolarini 
yechib berishga qodir. Quyida nosimmetrik kriptotizimdan simmetrik kriptotizim 
kalitini shifrlab uzatishda, simmetrik kriptotizimdan esa axborotni shifrlab 
almashishda foydalanish amaliyoti bayon etiladi 
Nosimmetrik kriptotizimlar asoslari simmetrik tizimlarda yechilmay qolgan 
kalit tarqatish va raqamli imzo muammolarining yechimini izlash yo‘llarida 
Massachusets texnologiya institutida U.Diffl(W.Diffie) va uning ilmiy rahbari 
M.Xellman(M.E.Hellman) tomonidan 1975-yilda taklif etilgan. 1977-yili shu 
tamoyil asosida o‘sha institutda R.Rivest, A.Shamir, L.Adlman (R.Rivest, A.Shamir, 
L.Adleman) tomonidan RSA algoritmi ishlab chiqildi. Keyinchalik elliptik va sh.o‘. 
bir tomonlama oson hisoblanadigan funksiyalar asosiga qurilgan boshqa 
algoritmlar(El Gamal va boshqalar algoritmlari) yaratildi. 

---

 
Nazorat savollari 
1) Kriptoanaliz nima? 
2) Kriptografik tizim deb nimaga aytiladi? 
3) Simmetrik va nosimmetrik kriptotizim deb nimaga aytiladi? 
4) Nosimmetrik kriptotizimlar axborot xavfsizligining muammolari haqida
so‘zlab bering. 
 
53-ma’ruza 
Axborot xavfsizligi muammolari 
 
Reja: 
1. Axborot xavfsizligining asosiy tushunchalari. 
2. Axborot xavfsizligini ta’minlash uchun ayrim qonun qoidalar 
Hozirgi paytda kompyuter “bezotilari” tomonidan kompyuter tizimlari va 
tarmoqlariga uyushtirilgan hujum va xavflarni boshqarish holatlarini tahlil qilish, 
ularning oldini olish vositalarini ishlab chiqish, axborot xavfsizligi masalasi 
muommolardan biri bo’lib qolmoqda. 
Axborot xavfsizligi axborotni tasodifiy yoki oldindan ko’zlangan tahdiddan 
himoyalashni nazarda tutadi. 
Axborotni himoyalash deganda:
-axborotlarning butunligi va ishonchligini taminlash; 
- axborotni saqlash jarayonida elemintlarning almashtirilishiga yo’l 
qo’ymaslik; 
- maxsus ruxsatga ega bo’lmagan shaxslar tomonidan axborotlardan 
foydalanishning oldini olish, umuman olganda axborotni o’g’irlashga, 

---

o’zgartirishga yoki tizimni ishdan chiqarishga bo’lgan intilishlardan himoya qilish 
tushuniladi; 
Axborot xavfsizligi ta’minlash uchun quyidagi uch asosiy muommoni echish 
zarur: 
-konfidentsiallik (maxfiylik); 
-butunlik; 
qobillik; 
Hozirgi paytda kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotlarni himoyalashning 
quyidagi usullari mavjud: 
-tashkiliy; 
-huquqiy; 
-texnik-dasturiy; 
-axborotni zahiralash va nusxalash; 
-kriptografik.