Ўртача миқдорлар. Мода ва медиана

Mavzu; Ўртача миқдорлар.

• Рўзиев Алишер Иброимович

• ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
• ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ

1. Ўртача миқдорларнинг моҳияти ва аҳамияти.

• 1. Ўртача миқдорларнинг моҳияти ва аҳамияти.
• 2. Ўртача арифметик миқдорлар ва уларнинг қўлланиш соҳалари.
• 3. Ўртача арифметик хоссалари.
• 4. Ўртача арифметикни «шартли момент» усулида ҳисоблаш тартиби..
• 5. Ўртача гармоник миқдорлар ва уларнинг қўлланиш соҳалари.
• 6. Мода ва медиана.

• Reja:

Ўртача миқдорлар тўғрисида тушунча ва уларни қўллашдаги асосий шартлари

• Ўртача микдор статистикада энг кенг тарқалган умумлаштирувчи кўрсаткичлардан хисобланади. Факат ўртача миқдор ёрдамида миқдорий ўзгарувчан тўпламни характерлаш мумкин.
• Статистикада ўртача миқдор деганда - бир турдаги оммавий ижтимоий - иктисодий ходисаларни ўзгарувчан белгилари асосида умумлаштириб ифодаловчи миқдор, кўрсаткич тушунилади.
• Ўртача миқдорнинг хусусияти шундаки, у тўпламнинг умумий даражасини ёки ундаги айрим бирликларнинг даражасини ифодаламасдан, балки ўрганилаётган белги умумий даражасининг тўплам бирликларига бўлган нисбатини ифодалайди.

Масалан: Ўзбекистон Республикаси халқ хўжалигида банд бўлган ходимларнинг ўртача ойлик иш ҳақи тўғрисида қуйидаги маълумотлар берилган:

№	тармоқлар	2019 йил декабрь	2020 йил декабрь	2021 йил декабрь
	республика бўйича, шу жумладан:	3656	5743	8195
1	саноат	4936.3	8286	13033
2	қиш.хўж.	1982.1	3211	3764
3	қурилиш	6719.1	10105	13835
4	транспорт	5919.1	7702	11247
5	савдо	2472.7	4716	6645
6	соғлиқни сақлаш	1856.1	2838	4337
7	маориф	2189.8	3376	4816
8	банк	8490.3	16750	22065

Ўртачани хисоблашда қуйдаги қоидаларга риоя килиш зарур

• Ўрталаштирилаётган индивидуал миқдорлар бир хил турдаги тўпламга хос бўлиши ва моҳиятлари тубдан фарк қилмаслиги керак.
• Ўртача миқдорлар етарли даражада улкан бўлган бир турдаги оммавий тўпламлар учун хисобланиши керак (катта сонлар қонуни).
• Ўртача миқдор фақатгина умумий тўплам учун хисобланмасдан балки тўпламнинг айрим гурухлари, кисмлари учун хам хисобланиши керак.
• Ўртача хисобланиши керак бўлган белги мухим бўлиши керак.
• Хисобланаётган ўртача миқдор у билан боғлик булган бошка белгилар ўртачалари билан тўлдирилиши зарур.