Руйхатга олинди

6-саволнинг баѐни* 
Тилак ва унинг тарафдорлари Ҳиндистонда инглизлар хукмронлигига 
қарши Ҳинд халқининг оммавий озодлик курашини пропоганда қилдилар. 
Ҳиндистонда 
мустамлакачиликнинг 
кучайиши 
халқни 
эзишига 
қашшоқланишига олиб келди. Миллий озодлик ҳаракатига Ҳиндистон 
халқининг оташин ватанпарвари демократ Бал Гангадхара Тилак (1856-
1920)раҳбарлик қилди. Унинг келиб чиқиши Брахманлар оиласидан 
миллати маратхдир. У филолог тарихчи ва юридик илмий даражаларига эга 
эди. У ѐшлик онлариданоқ ўз олдига ватанимга хизмат қиламан деб айтган 
эди. 1880 йилда Тилак Махатхора номи билан бир ҳафталик газета чиқарди 
бу газета миллий озодлик ҳаракатида асосий ролни уйнади. Миллий 
конгрессда Тилак актив қатнашди. Кейинчалик конгресснинг раҳбари 
бўлиб қолди, Тилак мустамлакачиларга қарши кураш олиб боришга 
тайѐрланди. 1985 йил миллий озодлик ҳаракатининг «Крайни» деган 
қанотига раҳбарлик килди. Тилак бутун асрлар буйи эзилиб келаѐтган Ҳинд 
халқини озодлик курашига чақирди. «Крайни»ни ташкилоти Англичанлар 
учун хавфли душман бўлиб қолди. Шунинг учун ҳам 1897 йилда 

---

Англичанлар Тилакни бир ярим йилга қамоққа ҳукм этди. Лекин 
Европадаги олимлар Ҳиндистондаги сиѐсий кишилар гуноҳсиз Тилакни 
қамоқдан чиқишини талаб қилди. Тилак даврида Ҳиндистон халқи 
бирлашиб мустамлакачиларга қарши курашди. 1899-1905 йилларда Англия 
хукумати Хиндистонга янги Эхся сиѐсатни қўллади. Бу сиѐсатни 
Ҳиндистоннинг Вице-кроли Керзон қўллаб қувватлади (Лорд). Торш. 1898 
йилда иқтисодий қонун чиқарди. Ҳинд рупияси урнига олтин пули ташкил 
қилди. Дунѐдаги кумуш пулларнинг 25% Ҳиндистонда эди. Ҳиндистонда 
Керзон хукуматининг олиб борган бундай сиѐсатига қарши халк инқилобга 
тайѐрлана бошлади. 1905 йилда Россиядаги биринчи Рус инқилоби 
Ҳиндистонга катта таъсир қилди. 1905 йилги рус ишчилари ҳаракати. 
Бутун Осиѐни қамраб олди, жумладан Ҳиндистонни ҳам. Инқилоб таъсири 
натижасида Ҳинд ватанпарварлари ўзларининг матбуотларини чиқара 
бошлади. Бу матбуот атрофида Ҳинд ватанпарварларидан Кама, Шьямалар 
рус ишчилари билан алоқа қилдилар. Бу ватанпарварлар Тилак 
бошчилигида Ҳиндистон мустақил Республикасини туздилар. 1905 йил 
Калькуттада 100 минг кишилик намойиш бўлди. У ўзларининг «Она ватан 
сенга салом» деган шиорларини кўтариб чиқдилар. Калкуттада кейин 1906 
йил Бенгалия вилоятида инқилобий харакатлари бўлиб ўтди. 1907 йилда 
ҳосилдорликнинг яҳши бўлмаслиги кўплаб Ҳиндларнинг қирилиб 
кетишига сабаб бўлди. Шарқий Бенгалияда халқнинг қуйидаги 
чақириқлари янгради. «Бизнинг ҳосилимизни олиб бизни очлик гирдобига 
тортаѐтганлар ким, бу Англичанлар-ку улар бизга, янгидан-янги 
солиқларни ўйлаб топмоқда. Агарда келгусида шундай яшайверсаларинг 
янада кўпроқ эзади қардош индуслар, қондош мусулмонлар ҳар бир 
қишлоққа эълон қилинглар мусулмонлар ва индуслар биргаликда ўз 
ватанига хизмат қилади. Туринглар қардошлар биз ўз ананъаларимизга 
хақиқий уғил эканлигимизни ватанимиз олдида оқлаймиз». 1907 йил апрел-
март бу чақириққа жавобан Панжобда деҳқонлар қўзғалони кўтарилди, 

---

қўзғалонга Лал Паджпата Райя ҳамда Аджит Синх раҳбарлик қилдилар. Шу 
тариқа инқилоб 1905 йилда Ҳиндистонни қамраб олди. Инглизларга қарши 
кураш авж олди. Биринчи жаҳон уруши йилларида Инглизларга қарши 
курашда Ганди (1869-1948) катта роль ўйнади. У сиѐсий ташкилот тузди 
унинг ғояси мамлакатда халқни қуролли қўзғалонга чақириш эди. 1906 йил 
миллий конгресс программа қабул қилди. Бу программа қуйидагича эди. 
Тилак бошчилигида 4 пунктдан иборат масалани қабул қилди. 
1 .Сварадж яъни (ўз ҳокимиятига эга бўлиш) 
2.Свадеши яъни (ўз саноатига эга бўлиш). 
3.Англичаларга қарши иш ташлашни уюштириш 
4.Миллий таълимни ривожлантириш. 
1908 йил июл ойида Бомбейда бўлган конгрессда Миллий конгрессда 
ажралиш юз берди. Сўл қанот ажралиб чиқди ва миллий озодлик 
ҳаракатини бошлаб юборди.