Ruza. Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar faniga kirish

Tizimli dasturiy ta‘minot tarkibiga kiruvchilar: operatsion sistemalar va qobiqlar, testlash va 
diagnostika dasturlari, tashqi qurilmalarga xizmat qiluvchi dasturlar, masalan yig‘uvchilar: 
arxivatorlar, antivirus dasturlari;
Instrumental dasturiy ta‘minot tarkibiga kiruvchilar: dasturlash tizimi (translyatorlar, qism 
dasturlar kutubxonasi va hokazo); dasturlar yaratish yoki ishlab chiqishni osonlashtiradigan 
dasturlash muhiti.
2.Tizimli dasturiy ta‘minot va uning vazifalari  
Axborot tizimlari nuqtai nazaridan dasturiy ta‘minot deyilganda – hisoblash texnikasi 
vositalari bilan ma‘lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish, ulardan foydalanish uchun dasturiy 
va hujjatli vositalarining yig‘indisi tushuniladi.
2. 
Kompyuter texnologiyalari nuqtai nazaridan dasturiy ta‘minot deyilganda – bevosita 
hisoblash texnikasini ishini ta‘minlovchi tizimli dasturiy ta‘minot va amaliy masalalarni yechish 
uchun mo‘ljallangan “Amaliy dasturiy” ta‘minotlar to‘plami tushuniladi.
3. 
Umumiy ta‘minlashda operatsion tizimlar va texnik xizmat ko‘rsatish dasturlarini amalga 
oshirilishi tushuniladi.

---

23 
4. 
Maxsus muammoli ta‘minlashda muammoli masalalar yechimining dasturiy paketlari 
ishlab chiqilib, kompyuterda yechiladi. Demak, har qanday iqtisodiy jarayon muammolari 
dasturlash tizimlari orqali hal qilinadi.
Dasturiy ta‘minot tizimining tasnifi 1-rasmda keltirilgan.
1-rasm. Dasturiy ta’minot tizimining tasnifi.
Tizimli dasturiy ta‘minotning vazifalari  
• 
Tizimli utilitalar. Tizimli utilitalar kompyuterning apparat vositalariga, ayniqsa, 
tashuvchilarga, operatsion tizimlar va boshqa ilovalarga xizmat qilishga mo‘ljallangan.
• 
Testlash va diagnostika dasturlari. Bu dasturlar kompyuter va har bir uzellarining ishlash 
imkoniyatlarini tekshirish, mavjud, yuzaga kelgan yoki potentsial nosozliklarni aniqlash uchun 
xizmat qiladi.
• 
Yig‘uvchilarga xizmat qiluvchi dasturlar. Diskli yig‘uvchilar va ularda saqlanadigan
axborotlarga xizmat qilishga mo‘ljallangan dasturlar sinfi.
• 
Diagnostika dasturlari disk yig‘uvchilarida joylashtirilgan axborotlarning mantiqiy
tarkibidagi nosozliklarni aniqlaydi va bartaraf qiladi.
• 
Difragmentator dasturlari disklarda axborotlarni joylashtirishni shunday tartiblaydiki, 
natijada ularga murojaat qilish yoki kirishning maksimal tezligi oshadi.