S bozorova, N. Kamolov

Фо .
Ф, _ . .
—- = a - yorug likm yutish koeffitsienti,
Фо
Ф, _л
—- = D - tiniqhk darajasi.
Фо
Ko‘pchilik moddalar deyarli qalin bo‘lmasa ham tiniq emasdir, ya’ni D=0 u holda (6.6).
1 = p + a (6.7) ko‘rinishga keladi.


80




Agar tushayotgan yorug‘lik to‘lqinlar chastotasi, modda zarrachalarining xususiy chastotalaridan biriga mos kelsa (и = |/,). rezonans tufayli tebranish amplitudasi ortadi. Amptuda ortishi bilan birga energiyaning issiqlikka aylanishi ehtimoli ham oshadi.
Bundan tashqari, amplitudaning ortishi shu chastotadagi ikkilamchi elektromagnit to‘lqinlar nurlanish intensivligini ham oshiradi. Bu esa o‘z navbatida moddalaming yorug'likni yutish koeffitsientini kamayishiga olib keladi hamda yutish qobiliyatini yorug‘likning chastotasiga, ya’ni to‘Iqin uzunligiga bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi. Agar moddaning aniq bir to‘lqin uzunligi va temperaturasi uchun nur yutish qobiliyatini a_AI - deb belgilasak (6.7) ifodani quyidagicha yozish mumkin


Pm ~ 1 ^алт (6.1
Moddalaming nur yutish va nur qaytarish koeffitsientini yorug‘lik to‘lqinlari uzunligiga bog‘liqligi ularning rangini belgilaydi. Masalan, biror jism yashil nurdan (Л = 5 -10^-5) boshqa nurlami kuchliroq yutsa, uni oq nur bilan yoritganda u yashil bo‘lib ko‘rinadi. Agar shu jism tarkibida yashil nur bo‘lmagan yorug‘lik bilan yoritilsa, u jism qora bo‘lib ko‘rinadi. Shunday qilib. jismlaming rangi ulami yoritayotgan yorug‘likning spektral tarkibiga bog‘liq bo‘Iadi. Barcha nurlami to‘liq (100 foiz) qaytaradigan jism absolyut oq (р_лт=1, а_лт=0), nur yutish qobiliyati а_Л1 «1. lekin barcha to'lqin uzunliklari bo‘yicha o‘zgarmas bo‘lgan jismlai kulrang jismlar deb yuritiladi. To‘lqin uzunligining barcha sohasidagi nurlami yuz foiz yutadigan jism absolyut qora jism deyiladi a = 1, p = 0 .
Ideal absolyut qora jism tabiatda yo‘q. Lekin spektming chekli sohasi uchun absolyut qora jismlarga yaqin jismlar mavjud. Surma, qorakuya, platina kuyasi va shu kabilar ko‘rinadigan nurlar uchun


81




absolyut qora jism hisoblansa, ultrabinafsha nurlar uchun ular tiniq jism bo‘lib hisoblanadi. Bulardan tashqari ichi kovak idishdao ochilgan kichkina teshikli jism ham absolyut qora jism tnodeli bo‘la oladi.