S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
S IN G A M ID L A R fS Y N G A M lD A E )
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
- Bu sahifa navigatsiya:
- 38-rasm . Singam us (S yn gam u s trachea) n ing rivojlanish sikli sxe- masi
S IN G A M ID L A R fS Y N G A M lD A E ) oilasidan Syngamus trachea nematoda
turi tovuq, kurka, g 'o z va yovvoyi parrandalaniing nafas yo'llarida, y a ’ni traxe- yasida parazitlik qiladi va singamoz kasalligini keltirib chiqaradi. Singamoz bilan asosan jo 'ja la r kasallanadi. Jinsiy voyaga yetgan erkak va urg'ochi singamuslar ham ma vaqt bir-biriga birikkan holda yashaydi. Erkaklari urg'ochilaridan birmuncha kichik. o g 'iz kap- sulasi yarirn sharsimon xitinlashgan bo'lib, ju da yaxshi rivojlangan. Erkaklarining uzunligi 2 - 6 mm, urg'ochilariniki esa 5 -2 0 mm bo'lib, jinsiy teshigi tanasining oldingi qismida joylashgan (38-rasm). U rg'ochi singamuslar parrandalaming kekirdagiga tuxum qo'yadi, so 'n g ra bu tuxum lar o g 'iz bo 'sh lig 'i orqali oshqozonga tushadi. Parazit tuxumlari oshqozonda 38-rasm . Singam us (S yn gam u s trachea) n ing rivojlanish sikli sxe- masi: 1-asosiy x o 'ja y in - o 'r d a k , 2 -ta sh q i m u h itg a c h iq q a n tu x u m , 3 -tu x u m v a u n d a riv o jla n a y o tg a n lic h in k a , 4 -r e z e rv u a r x o 'ja y i n - y o m g 'i r c h u v a lc h a n g i va 5 -u n d a riv o jla n a y o tg a n lic h in k a , 6 -jin siy v o y a g a y e tg a n sin g a m u s. hech qanday o'zgarm ay tashqi muhitga chiqadi. Tashqi muhitda 8 -9 kun ichida tuxumdagi lichinka ikki marta tullab, o'zining invazion, y a ’ni yuqumli davriga o'tadi. Parrandalar ichida yuqumli lichinkasi bo'igan bunday tuxumlarni yutib yuborsa. ularning oshqozonida tuxumlardan lichinkalar chiqadi va ichakdan qon tomirlariga o'tib, qon orqali o'pkaga boradi. O 'pk a alveolalarida lichinkalar yana 2 marta tullab, so'ngra bronxlarga o'tadi. Bir qancha vaqtdan keyin erkak singa- muslar urg'ochilarini jinsiy organlari to'liq rivojlanmagan holda urug'lantiradi. Parazitlik qilishning 7-kunida singamuslar parrandaning kekirdagiga o'tadi va u ycrda ju d a tez o'sib rivojlanadi hamda 3 - 7 kun davomida jinsiy voyaga ycta- di. Parranda zararlanganidan 17-20 kun o'tgach, singamus tuxumlari axlat bilan tashqariga chiqa boshlaydi va bu jarayon 27-35 kun davom etadi. Singamuslar tuxum qo'yib bo'lgandan keyin yana 5 -7 kun yashaydi va asosiy xo'jayini tanasida ularning yashash muddati 2 oy atrofida bo'ladi. Singamuslarning rivojlanishi to 'g 'rid a n -to 'g 'ri yoki rezervuar xo'jayinlar orqali ham borishi mumkin. Singamuslarning invazion tuxumlarini tashqi muhitda ayrim umurtqasiz hayvonlar (yom g'ir chuvalchanglari, suv va quruqlikda yashovchi m ol luskalar, ko'poyoqlar, uy pashshalari) yutib, ular organizmida lichinkalar paydo bo'ladi va uzoq vaqtgacha hech qanday o'zgarishsiz yashaydi. Yuqorida keltirilgan umurtqasiz hayvonlar, ayniqsa y om g 'ir chuvalchanglari singamuslar uchun re zervuar xo'jayin vazifasini bajaradi. Demak, parrandalar singamuslar bilan inva zion tuxumlarini yutish va rezervuar xo'jayinlarini yeyish orqali parazitni o'zlariga yuqtiradi. Singamuslarning rezervuar xo'jayinlari sifatida yom g 'ir chuvalchanglaridan - Lumbricus, Allolobophora, Eisenia um g'lari vakillari, quruqlikda yashovchi mol- 8 - P a r a z ito lo g iy a 113 luskalardan - Agriolimax, Helix, Helicella u ru g ia ri vakillari va pashsha lichinka lari aniqlangan. Singamozlar parrandalaming kekirdagida parazitlik qilib, ko'payib ketganda nafas olish y o ila rin i berkitib, o'p kag a havo o'tishini qiyinlashtiradi. Shuningdek, keng va kuchli kapsulasi yordamida kekirdak devorlariga yopishib, uni o g 'ir shi- kastlaydi. Jo'jalar kuchli zararlanganda bo'ynini cho'zadi, og'zini katta ochib, esnashga o'xshab harakat qiladi. Kasallangan jo 'ja la r ozib ketadi va b a ’zan halok bo'ladi. Singamoz bilan kasallangan parrandalarni davolash uchun yodning suvdagi erit- masini o 'tm as uzun ignali shpris yordamida ularning og'iz va hiqildoqlari orqali kekirdagiga yuboriladi. Kasallangan jo'jalarni tetramizol, tiabendozol, yodofen va mebenvet kabi preparatlar bilan ham davolashaai. Xonaki parrandalar boqiladigan joylarga yovvoyi parrandalar kelmasiigi kerak. N em atodalar sinfming vakillari faqat odam va hayvoniarda parazitlik qilmasdan, balki bir qancha turlari o'simliklarda ham parazitlik qiladi. Hozirgi vaqtda ayniqsa ildiz b o ’rtma nematodalari o'simliklarga katta zarar yetkazadi. Ular b u g'doy, lav- lagi, kartoshka, piyoz, bodring, pomidor, sabzi, qovun, tarvuz, g 'o 'z a , kungaboqar, loviya, mosh, tut, tok va boshqa 200 dan ortiq sabzavot, poliz, texnika o'simliklari va daraxtiarga zarar yetkazadi. Sitrus nematodasi sitrus o'simliklari (limon, apelsin va bosh.) ildizlarida parazit lik qiladi. Download 6.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling