S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
O m ito d o r u s kanasi (O rnithodorus papillipes)
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qichima (q o ‘tir) kanalar (Sarcoptidae)
O m ito d o r u s kanasi (O rnithodorus papillipes) tanasi uzunchoq, bo'lim larga
bo'linm agan, yaxlit, to 'q kulrang tusda (63-rasm). U rg'ochi kananing uzunligi 8-9 mm, eni 4 - 5 mm, erkagining uzunligi esa 4 -5 mm, eni 2 -3 mm keladi. Omitodorus kanalari juftlashgandan so'ng, yopiq joy- ga tuxum qo'yadi. Tuxumdan 3 juft oyoqli lichinka chiqadi. Nimfada 4 juft oyog'i bo'ladi. Jinsiy teshigi bo'lmaydi. Bu kana rivojlanishi davrida 3-5 ta nimfa davrini o'laydi. U 20 -2 5 yilgacha yashaydi, 12 yilgacha ochlikka chidaydi. O mitodorus kanasi issiq iqlimli mintaqalarda, Markaziy Osiyo respublika- larida, Eron va Hindistonda ko'proq uchraydi. Bu kana qaytalama tifni tarqatadi. 165 Kanalar o 'z navbatida infeksiyali odam yoki hayvon qonini so'rganda, kasallik q o ‘z g ‘atuvchilarini o ‘ziga yuqtirib oladi. Kana tanasida tif mikroblari yillab saqla- nadi va kanalar q o ‘ygan tuxumlariga o ‘tadi. Odamga bu kasallik kemiruvchilar yaqinida tunab qolganida yoki jayralar, ko'rshapalaklar yashaydigan g'orlarga borib qolganida kanalar talashidan yuqishi mumkin. Omitodorus kanalarining yuqumli kasalliklar tarqatishini rus olimlaridan N.I. Latishev va V.A. Moskvinlar aniqlashgan. 1924-yilda N.I. Latishev kana orqali qaytalama tifni o ‘ziga yuqtiradi, natijada, kananing kasallik tarqatishini isbotlaydi. Qichima (q o ‘tir) kanalar (Sarcoptidae) oilasi vakillari k o ‘zga k o ‘rinmaydigan, ju d a mayda. Ular odam va har xil sutemizuvchilar: ot, tuya, q o ‘y, b u g ‘u, qoramol, quyon, it, eshak, bo'ri, tulki va boshqalarning teri epidermiysida parazitlik qilib ya shaydi. Ular terini qattiq jarohatlab, kuchli qichishni vujudga keltiradi. Qichima kanalarining tana tuzilishi boshqa kanalar kabi b o shko'krak va qorin qismlariga b o ‘linadi, lekin ular yaxlit b o ‘lib qo'shilib ketgan. Tana shakli yumaloq, yassi, usti k o ‘ndalangiga ketgan yumshoq y o ‘lli xitin bilan qoplangan. Imago va nimfalarida 4 juft oyoqlari bor, ularning shakli konussimon. SoigM chlari u rg ‘ochi kananing birinchi va ikkinchi, erkagining birinchi, ikkinchi va uchinchi ju ft oyoq lari panjasida bo'ladi. Bu kanalarning maxsus nafas olish organi y o ‘q, k o ‘zi ham b o im a y d i. Kattaligi 0,2-0,5 mm ga boradi. Qichima kanalar metamorfoz y o ‘l bilan rivojlanadi: tuxum, lichinka, birin chi nimfa, ikkinchi nimfa va imago davrlarini o ‘taydi. Erkak kana voyaga yet gan urg'ochi kana bilan emas, balki ikkinchi nimfa davridagi urg‘ochi kana bilan q o ‘shiladi. U rg'ochi kana ikki qavat parda bilan qoplangan oval shakldagi tuxum q o ‘yadi. Tuxumlarining uzunligi 0,1-0,2 mm. Bitta u rg ‘ochi kana 2 0 - 5 0 tagacha tuxum q o ‘yadi. Shunisi xarakterliki, teridagi y o ‘lakchalaming aksariyatini u rg ‘ochi kanalar kovlaydi. Bu teshiklar orqali kanalar hamma rivojlanish davrida atmosfera kislorodi bilan nafas olib turadi. Erkak kanalar u rg ‘ochilari kovlagan tayyor y o ‘llari orqali harakat qiladi. Kanalarning rivojlanishi 2 -3 hafta davom etadi, ular ju d a tez k o ‘payadi. Kanalar 21 kungacha och yashay olishi mumkin. Qichima kanasi bilan zararlangan hayvon akarioz, y a ’ni qichim a-qo‘tir kasal- ligining manbai hisoblanadi. Kasallik so g ‘lom hayvonlarga yaylovda va ko 'p ro q molxonalarda yonma-yon turishi, surkalishi, hayvonlarni tozalaydigan buyumlar, yopqich, cho'tka, taroq, kiyim va nihoyat molboqarlar orqali o ‘tishi mumkin. Q ichim a-qo‘tir kanalarining ju d a k o ‘pchiligi odamda parazitlik qiladi. Shular- dan eng k o ‘p tarqalgan turi Sarcoptes scabiei turi hisoblanadi (64-A-rasm). 166 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling