S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
-rasm . O dam da p arazitlik q ilad i-
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
64-rasm . O dam da p arazitlik q ilad i-
gan kanalar: A -u rg ‘ochi q ich im a kanasi (Sarcop tes scabiei), qorin tom on id an ko'rin ish i; B -h u sn b u zar kanasi (D em o- dex folliculoru m ). Bu tur kana odamda uchraydigan qichima-qo‘tir kasalligining q o ‘z g ‘atuvchisidir. Bu kana ju d a kichkina - urg‘ochisining uzunligi 0,2-0,5 mm, erkaginiki 0 ,2 - 0,3 mm keladi. Tanasi ovalsimon k o ‘nnishda, rangi xira oq, xitini ko 'proq b o ‘lgan qismi bir oz jigar rangli. Ulaming embrional rivojlanishi 2 - 4 kun davom etadi. K a naning tuxum q o ‘yishdan imagogacha b o ‘lgan rivojlanish davri 9 -1 2 kun davom etadi. Voyaga yetgan kana 1,5 oygacha yashaydi. Q ichim a-qo‘tir kanalari teri epidermiysining shox qavatida yashaydi. Q o ‘tir kanalari terining nozik joylarida, y a ’ni barmoqlar orasida, bilak bilan tirsak o'rta- sida, q o ‘ltiq ostida va boshqa joylarda parazitlik qiladi. Q o ‘tir kasalligi odamga k o ‘p azob berib, darmonini quritadi, ish qobiliyatini pasaytirib joiboradi. Bundan tashqari, terining shikastlanishi va qichishidan turii mikroblaming organizmga ki rishi uchun y o ‘l ochiladi. Qichima kanalardan Sarcoptes equi - ot va eshaklarda, Sarcoptes suis - ch o ‘chqada, Sarcoptes caprae —echkida, Sarcoptes ovis —q o ‘yda, Sarcoptes bovis — qoramolda, Sarcoptes cameli - tuyada, Sarcoptes cani - itda va boshqa hayvon- larda parazitlik qiladigan turlari bor. Qichima kana bilan kasallangan odam qichigan joylarini qashiganda kanalar tir- noq orasiga kiradi, odam bu kanalami badanining boshqa joylariga yuqtiradi. Kasai odam bilan q o ‘l orqali k.o‘rishganda yoki uning kiyimlaridan foydalanganda ham yuqadi. Bu kasallik kishilar o ‘rtasida sanitariya-gigiyena, avvalo, shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qilmaslik natijasida paydo bo'ladi. O dam terisidagi y o g ‘ bezlari va soch xaltasida husnbuzar kanasi (Demodex fol liculorum) parazitlik qiladi. Bu kana ayrim odamlarning yuzida, terisining turli jo y larida, b a ’zan, bezlaming k o ‘payishi natijasida husnbuzar toshib ketishiga sabab b o ‘ladi (64-B-rasm). 167 G A M A Z K A N A L A R (G A M A S O ID E A ) katta oilasi vakillari iksod va argaz kanalaridan farq qilib, juda mayda bo'ladi. Tanasi 0,2-2.5 mm kattalikda. Gamaz kanalar katta oilasiga 20 dan ortiq oilalar kiradi. Bu kanalar ichida erkin yashay- diganlari va parazitlari bor. Ularning teri qoplami kuchsiz xitinlashgan. rangi sarg‘ ish va bir oz q o ‘ng'ir. Tanasi gnatosoma va idiosomalardan iborat. Unda sezgi organi vazifasini bajaruvchi har xil shakldagi tukchalar joylashgan. Xartumi va oyoqlari uzun. Xelitserasi ingichka, uzun ignaga o ‘xshash, terini teshib qon so ‘rishga mos- lashgan. Haqiqiy tanasi oval shaklda, b a ’zan uzunchoq. Jinsiy dimorfizm yaxshi seziladi. Erkaklari urg'ochilariga nisbatan ancha kichkina. G am az kanalar tuxum qo'yib ko'payadi, ammo tirik tug'adiganlari ham bor. Tuxum dan chiqqan 6 oyoqli lichinka tullab, birinchi va ikkinchi nim faga va undan key in imagoga aylanadi. Gamaz kanalar tuproqda, o'rm on, yaylov, hayvon uyalari va molxonalarda yashaydi. U larningxo'jayinlari xilma-xii hayvonlar: kemiruvchilar, hasharotxo'rlar, mayda yirtqichlar, parrandalar va sudralib yuruvchilar hisoblanadi. G amaz kanalaridan tovuq gamaz kanasi (Dermanyssus gallinae) tovuq va boshqa uy parrandalari hamda yovvoyi qushlarda parazitlik qiladi. Tovuqlar bu kanalardan katta zarar k o ‘radi, oriqlab ketaai, kam tuxum qo'yadi, ayrim vaqtlarda halok b o ‘ladi. Har xil kasalliklarni q o ‘z g ‘atuvchi viruslar, bakteriyalar, spiroxetalar, parazit bir hujayrali hayvonlar, kanalar yoki hasharotlar orqali yUqadigan kasalliklar transm is- Download 6.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling