S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
ODAM VA HAYVONLARDA PARAZITLIK QILUVCHI
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
- Bu sahifa navigatsiya:
- H A SH A R O T L A R (IN SE C T A )
- P arxo‘rlar (M allophaga)
ODAM VA HAYVONLARDA PARAZITLIK QILUVCHI
HASHAROTLAR Odam va hayvoniarda parazitlik qiluvchi hasharotlarning umumiy tasnifi. Parxo 'rlar, bitlar, qandalalar, burgalar va ikki qanotlilar turkumlari vakillarining tuzilishi, ко ‘payishi, zarari va ularga qarshi kurash choralari. H A SH A R O T L A R (IN SE C T A ) sinfi vakillan yer yuzida ju d a keng tarqalgan b o ‘lib, xilma-xil tabiiy sharoitlarda hayot kechirishga moslashgan. Hasharotlar sin fi traxeya bilan nafas oluvchilar (Tracheata) kenja tipi, b o'g 'im o y o q lilar (Arthro- poda) tipiga kiradi. Hasharotlar sinfiga 1,5 mln. dan ortiq tur kiradi. Hasharotlar orasida odam va hayvoniarda parazitlik qiluvchi hamda turli kasalliklar tarqatuvchi turlari ham k o 'p lab uchraydi. Hasharotlar orasida ayniqsa bitlar, burgalar, ko'pchilik ikki qanotlilar, qandala lar, parxo'rlar turkumlari vakillari odam va m ahsuldor hayvoniarda parazitlik qilib, har xil xavfli kasalliklarni q o 'z g ‘atadi va tarqatadi. Quyida ana shunday hasharotlar to ‘g ‘risida m a ’lumotlar keltiriladi. P arxo‘rlar (M allophaga) turkumi vakillari qanotsiz b o ‘lib, qushlarning va qis- man sutemizuvchilarning parazitlari hisoblanadi. Parxo'rlam ing tanasi bir oz yas- silashgan, k o ‘zlari o ‘z navbatida reduksiyaga uchragan. O g ‘iz apparati kemiruvchi tipda, parazitlik hayotiga maxsus moslashgan. Oyoq panjalari 1-2 b o ‘g ‘imdan iborat b o ‘lib, bitta yoki ikkita “ tirnoqcha” bilan tugallanadi. Parxo'rlar o ‘zlarining tuzilishi bilan bir tomondan pichanxo‘rlarga o ‘xsnasa, ikkinchi tom ondan bitlarga o ‘xshab ketadi. P arxo'rlar patlar, parlar, sochlar, tuklar orasida yoki terida parazitlik qilib hayot kechiradi. Ularning ayrim turlari hatto yirik qushlarning o g ‘iz b o 's h lig 'id a uchrab, ularning endoparazitlanga ayiangan. Tuxumlari qopqoqchali b o ‘lib, patlarga, soch- 172 larga, junlarga yopishib turadi. Bunday tuxumlardan tez muddat ichida lichinkalar paydo b o ‘ladi. Lichinkalar o ‘z tuzilishiga k o 'ra voyaga yetganlariga o ‘xshab keta di, faqat o ic h a m la ri va teri pigmentlari bilan farq qiladi, Parxo‘rlaming um um iy rivojlanishi 3 - 4 haftani o 'z ichiga oladi. Ular asosan teri epidermisi, patning ayrim qismlari, teridan ajraladigan mahsulotlar hisobiga, shuningdek, yaralardan ajraladi- gan moddalar hisobiga oziqlanadi. Ular o ‘zlari yashayotgan organizmni ju d a ham bezovta qiladi, buning evaziga hayvonlarning mahsuldorligi kamayadi. It va mushuklaming junxo'rlari ju n ostida yashab, parazitlik qilish bilan birga, b a ’zan ayrim tur parazit chuvalchanglaming tuxumlarini ham tarqatadi. Parxo'rlam ing 2600 ga yaqin turi m a ’lum, shulardan 300 ga yaqin turi sutemi- zuvchilarda, qolganlari esa qushlarda parazitlik qiladi. Ulardan taxminan 400 ga yaqin turi M DH mamlakatlarida uchrashi qayd qilingan. P arxo'rlar turkumi o 'z navbatida 2 ta kenja turkumga va bir nechta oilaga b o iin ad i. Haqiqiy parxo'rlar kenja turkumiga oqish tovuq p arx o ‘rini misol qilib olish mumkin. Pat va ju n x o ‘rlar kenja turkumiga esa tovuqlaming bosh p a rx o ‘ri va kaptar parxo'rini ko'rsatish mumkin. Shuningdek, ularga kattaligi 4 - 5 m m ke- ladigan yirik o ‘rdak parxo'ri, it, mushuk va boshqa sutemizuvchilarda uchraydigan ju n x o ‘rlami ham k o ‘rsatish mumkin (65-rasm). Kimyoviy preparatlardan foydalanib, parxo'rlarga qarshi kurash olib boriladi. Download 6.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling