С. Э. Фриш ва а. В. Тиморева


Download 0.87 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/36
Sana05.11.2023
Hajmi0.87 Mb.
#1749874
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   36
Bog'liq
Э.Фриш. Умумий физика курси

г
Т
sin а = у , бундан / = ~
2
j ~
б^лади. / нинг бу цийматини д2/ г 3 ифодага тенгласак, цуйидагини з^осил ц и -
ламиз:
21
т 8г 
г* ~ 21 ’
*
бундан изланаётган ж авоб чицади:
q = r  
= 5 ] / " 0Д2 92851 ' 5 C G S E  = 15,6 C G SE .
Бу зарядни кулонларда ифодаласак цуйидагини топамиз:
15,6
q — 2 * JQ9 ^ — 5 ,2 -10-9
1 0 -раем. Электрланган ш арч алар­
га таъ сир этувчи кучлар.


Бундан куриниб турибдики, кулон к а т т а бирликдир, жисмларнинг одат- 
даги электрланиш ида кузатиладиган зар яд л ар кулоннинг ж уда кичик улуш - 
лари билан ифодаланади.
124- §. Электростатик майдон кучланганлиги. Хар бир
заряд атроф фазода электростатик майдон досил цилишини 
123- § да курсатиб утган эдик. Майдон хусусиятларини урга­
ниш учун бу майдонга нуцт авий зарядларни жойлаштириш 
ва уларга таъсир этувчи кучларни кузатиш керак. Бунда м ай­
донга кирит илган зар ядлар шу цадар кияикки, ул а р май- 
донни цосил ц и л га н зарядларнинг кат т алигини х ам> жой- 
ланиш ини х а м узгарт ирмайди, деб олинади. Кулон цонунидан 
майдоннинг бирор нуцтасига жойлаштирилган 
<7
мусбат заряд­
га шу заряд катталигига пропорционал f куч таъсир этиши 
келиб чикади. Бу кучнинг катталиги ва йуналиши майдонни 
досил цилган зарядларнинг катталиги ва жойлашиши билан 
белгиланади. Кулон цонунидан яна шу нарса келиб чицадики, 
зарядга таъсир этувчи f кучнинг заряд катталиги q га нисба­
ти заряднинг катталиги q га боглиц булмай, майдоннинг бе­
рилган нуктасини характерлайди. Шундай килиб, майдоннинг 
барча нуцталари учун топилган ijq нисбат майдоннинг муайян 
объектив хусусиятларининг физик характеристикасини билди- 
ради. Бу нисбат элект рост ат ик майдон куяла н ган ли ги  деб 
аталувчи физик катталикни ифодалайди ва Е билан белгила­
нади;
Агар бу формулада q — + 1 деб олсак, у долда Е катталик 
ва йуналиш жидатдан f куч билан бир хил булади. Шундай 
цилиб, бирор нуцтадаги элект рост ат ик майдон куяла н га н ­
ли ги сон ж идатдан шу нуцт ага ж ойлаш т ирилган мусбат 
заряд бирлигига таъсир этувяи куяга тенг ва шу куя билан 
бир х и л й ун а лга н физик кат т аликдир. Бу таърифдан куч- 
ланганлик вектор катталик эканлиги келиб чицади.
К у яла н га н ли к бирлиги учун шундай нуцтанинг кучлан­
ганлиги олинадики, бу нуцтада бирлик зарядга бирлик куч 
таъсир этади. Демак, CGSE системада кучланганлик бирлиги 
цилиб бир электростатик бирлик зарядга сбир дина куч таъсир 
этадиган нуцтадаги кучланганлик олинади. Кучланганликнинг 
бу системадаги улчамлигини (
1
) формуладан аницлаймиз:
M L T ~ 2
(2)
Мисол тарицасида баъзи бир мудим хусусий доллар учун 
электростатик майдон кучланганлигини дисоблаймиз.


1. 
Н у ц т а в и й з а р я д м а й д о н и н и н г к у ч л а н г а н л и -
V и. Нуцтавий q заряд олиб, бу заряддан г масофада ётган 
нхтиёрий А нуцтада майдон кучланганлигини топамиз.
Кулон цонунига мувофиц, q заряддан г масофада жойлаш- 
ган q0 мусбат зарядга
 _ Ч'Чо 
J 
гз
куч таъсир цилади. Бундан А нуцтадаги кучланганлик:
Е=
1
=Ъ- 
<3>
(3) ифода кучланганликнинг А нуцтадаги ка т т алигини ифо- 
далайди. Кучланганликнинг йуналиши f кучнинг йуналиши би­
лан бир хил булади. Демак, Е вектор q зарядни А нуцта би­
лан туташтирувчи чизиц буйлаб q мусбат булганда q заряддан 
ташцарига томон ва q манфий булганда q зарядга томон йу- 
лалган булади (
1 1
- раем).
^
Е кучлан ганлик вектор куринишда цуии- 

Download 0.87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling