S muhamedova, M. Saparniyozova

Kubryakоva E.S. Оb ustanоvkaх kоgnitivnоy nauki i aktualniх prоblemaх
kоgnitivnоy lingvistiki // Vоprоsi kоgnitivnоy lingvistiki. –Tambоv, 2004. –S.6.
2
Kubryakоva E.S. Chasti rechi s kоgnitivnоy tоchki zreniya.-M., 1997.-S.37.
3
Kubryakоva E.S. Оb ustanоvkaх kоgnitivnоy nauki i aktualniх prоblemaх
kоgnitivnоy lingvistiki. –S.13. 
4
Fesenkо T.A. Kоnseptualniy perevоd v strukture vzaimооtnоsheniya
«deyatelnоst – mishlenie-sоznanie-yazik» // Vоprоsi kоgnitivnоy lingvistiki. –Tambоv, 
2004. –S.112.
5
Kubryakоva E.S. Ko’rsatilgan maqоla. –S.14.
6
Fesenkо T.A. Ko’rsatilgan maqоla. –S.114.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
96 
uni kodlashtiruvchi belgi sifatidagi tilning mavjudligi bilan bog’lanadi. 
T.A.Fesenko ta’kidlaganidek: “Agar ong (tafakkur ham) fikrning mantiqiy
shakllarida borliqni aks ettiruvchisi bo’lsa, til (turli til formulalari vositasida)
tafakkurimizning ifodalovchisi sifatida qatnashadi”.
1
Shunga ko’ra, kognitiv 
lingvistika borliq, tafakkur, ong va tilning o’zaro bog’liqligidan kelib chiqib, “ 
bilim olish, uni qayta ishlash, qayta fikrlash va uni matnlarda voqelanish 
jarayonlari o’rtasidagi o’zaro bog’liqliklarni o’rganadi”.
2
Kognitiv lingvistikaning bugungi kunda quyidagi asosiy yo’nalishlari 
mavjud:
1. Bilishning biologik nazariyasi. U biosemiotika ma’lumotlariga 
asoslanadi. Biosemiotika tadqiqotchilari ishlarida nafaqat inson, balki boshqa 
aqlli mavjudotlarning tafakkur jarayoni haqidagi fikrlar bildirilgan.
2. Bilishning biomadaniy nazariyasi. Ushbu nazariyaga ko’ra oddiy 
tirik mavjudotlar uchun borliq faqat jismoniy ahamiyat kasb etsa, inson uchun u 
ham jismoniy, ham madaniy ahamiyat kasb etadi.Ushbu nazariyaga ko’ra inson 
to’rt tipdagi qadriyatlarga ega bo’ladi: 1) stimul; 2) assotsiativ; 3) taqlidiy; 4) 
ramziy.
3
Shu tariqa, ushbu yo’nalishlarda til va bilishning biologik asoslari insonning 
qabul qilish, emotsional holati, empirik tajribasi nuqtai nazaridan ko’rib 
chiqiladi.