I bob. Anonim xatlarda noadabiy grammatik unsurlarning shaxs yosh xususiyatiga ko‘ra xoslanishi

I BOB. ANONIM XATLARDA NOADABIY GRAMMATIK
UNSURLARNING SHAXS YOSH XUSUSIYATIGA KO‘RA XOSLANISHI
1.1. ANONIM XATLARDA NOADABIY GRAMMATIK UNSURLARNING VOQELANISH XUSUSIYATLARI VA OMILLARI
1.2 ANONIM XATLARDA NOADABIY LUG‘AVIY SHAKLLARNING SHAXS YOSH
XUSUSIYATIGA KO‘RA XOSLANISHI
II BOB. ANONIM XATLARDA NOADABIY LEKSIK UNSURLARNING
SHAXS YOSH XUSUSIYATIGA KO‘RA XOSLANISHI
2.1. ANONIM XATLARDA NOADABIY LEKSIK UNSURLARNING VOQELANISH OMILLARI
2.2. ANONIM XATLARDA NOADABIY LEKSIK UNSURLARNING VOQELANISH
XUSUSIYATLARI VA TURLARI
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

KIRISH
Anonim xatni ekspertiza qilish uchun buyurtma bergan yuridik shaxs

manzili, vakolat berilish sanasi va hujjat raqami, namunalar (agar mavjud bo‘lsa,
ilova qilinadi) ekspertiza o‘tkazuvchi shaxsning ism-familiyasi, ish staji, ish joyi singari ma’lumotlar aks ettirilishi lozim.
Taqdim etilgan matnlar norasmiy uslubda yozilgan. Xatning uzunligi muallif identifikatsiyasi haqida ko‘proq ma’lumot olishga yordam beradi. Anonim xat A4
formatidagi qog‘ozga, oddiy ruchkada, aralash bosim (kuchli va o‘rta). Harakat
liniyasi qisman o‘ngga yo‘nalgan. Matn muallifning leksik-frazeologik, sintaktik,
uslubiy, imlo va punktuatsiya mahoratining o‘rta darajada rivojlanganligini aks
ettiradi.
Namunalarni solishtirish jarayonida aynan leksik, grammatik, fonografik
xususiyatlarni taqqoslashning imkoniyati kamligi aniqlandi. Sababi 3 ta namuna
mavzu va mazmun jihatidan bir-biridan farq qiladi. Shu boisdan tekshirish 3
bosqichda tashkil etildi:
1-bosqich: yozuvning texnik xususiyatlari, shakliy belgilarini taqqoslash;
2-bosqich: orfografik, punktuatsion va uslubiy xatoliklarni taqqoslash;
3-bosqich: anonim xatning leksik, grammatik, fonografik xususiyatlarini tahlil qilish.
Yozuvning texnik xususiyatlari: kirill yozuvida, qog‘ozga yuqori bosim
bilan o‘zgaruvchan harakat dinamikasida yozilgan. Anonim xatda to‘liq bitta
ruchkadan foydalanilgan. Muallif haqida yaqqol xabar beruvchi daliliy ma’lumot
yo‘q (imzo, ism-familiyaning qisqartma shakli va h.k.). Harflarning bajarilish
ketma-ketligi barqaror emas.
Punktuatsion jihatlari: tinish belgilari qoldirilgan (qasddan yoki savodxonlik darajasining pastligi, ayrim hollarda nutqni tezda yakunlashga intilish, shoshilinch holatlarda tinish belgilari qo‘yilmaydi (kuzatishlarga muvofiq.
Undov belgisidan faol foydalanilgan – emotsiyalarni ifodalash, gapning
mazmunini yanada bo‘rttirish maqsadida.
Vergul, nuqta belgilari tushirib qoldirilgan, deyarli qo‘llanilmagan.
Tinish belgilarining qo‘sh holatda qo‘llanilishi uchramaydi.
Jinsi: qo‘pol so‘zlarning ishlatilishi, nutqning qisqaligi va aniqlikka
yo‘nalganligi erkaklar nutq uslubiga xos. Ayollar, asosan, uzunroq jumlalardan
foydalanishadi, haqorat semasiga ega so‘zlar ayollar nutqida o‘rta darajada va
ketma-ketlikda qo‘llaniladi: “…san it, mol, eshak, xaromdan hazar qilmaydigan…” tarzda. Erkak kishining nutq uslubiga yaqin.
Ta’lim: savodxonlikning past darajada rivojlanganligi.
Matn yozuvchining yoshi: yosh xususiyatini aniqlashtirishda sifat va
miqdoriy tahlil, komponent tahlil qilish, konseptual va kontekstual tahlil
metodlariga tayanildi.
Dastlab, matn quyidagicha komponentlarga ajratib chiqildi:
1-leksik-frazeologik jihatdan “signal” so‘zlar: ketdi, j…., anu, et, IT,
xaromtovoq, gayka, laycha, terpila, is osin, kazyol, video, zapis. S…;
2-grammatik jihatdan “signal” so‘zlar: ketdi -ni qo‘shimchasining -di tarzida yozilishi, bilib qo‘ylaring buyruq-istak maylining -lar affiksi orqali tahdid, hurmatsizlik ma’nolarida qo‘llanishi, terpet qilishni adabiy me’yorga nomuvofiq valentlikning yuzaga kelishi, xatboshilarning mutlaqo yo‘qligi;
3-ifodalanish jihatdan asosiy belgilar: n harfining d tarzda ifodalanishi; q tovushi tushishi o‘rindiq; a, r tovushi tushishi -la; g tovushi tushishi gaykanga,
tovushi tushishi – osin; e ning a tarzda ishlatilishi: sen-san; o‘ ning u tarzda
ifodalanishi: o‘rganasan-urganasan.
4-shaqkliy jihatdan asosiy xarakterli belgilar: yozuv tempining yuqoriligi,
harakat yo‘nalishining barqaror emasligi, harflarning to‘liq bog‘lanmaganligi,
harflardagi elementlarning kamaytirilganligi, shakliy jihatdan qirrali yozuv.
(aylanali, o‘ramli, gajakdor bo‘lishi mumkin). Nishablik qisman o‘ngga, qisman,
yuqoriga. Titroqlar mavjud: r, s harflarining yozilishida.