S. N. Yuldashev, X. M. Ibragimova, B. X. Fayziev mehnatni tashkil etish va


Mehnatga haq to’lashning vaqtbay shakli


Download 0.67 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/57
Sana25.10.2023
Hajmi0.67 Mb.
#1719779
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   57
Bog'liq
S. N. Yuldashev, X. M. Ibragimova, B. X. Fayziev mehnatni tashki

3.6 Mehnatga haq to’lashning vaqtbay shakli
Mehnatga haq to’lashning vaqtbay shakli ishlab chiqarish korxonalarida keng
tarqalgan bo’lib, uning yordamida asosan yordamchi ishchilarning mehnatiga haq
to’lanadi. Mehnatga haq to’lashning bu shakli sarflangan mehnat miqdorini hisobga
olish, mehnatni me’yorlash qiyin bo’lgan yoki mehnatga haq to’lashning ishbay
tizimi bajariladigan ishning sifatini pasayishiga olib keladigan vaziyatlarda
qo’llaniladi.
Mehnatga haq to’lashning vaqtbay shaklida xodimlarning ish haqi ishlagan
vaqtiga to’g’ri proporsional ravishda o’zgaradi va ish haqi ishlovchining malakasi
hisobga olingan holda aniqlanadi.
Mehnatga haq to’lashning vaqtbay shakli ishchilar va xodimlarning ish haqini
hisoblash usuliga ko’ra: oddiy vaqtbay, mukofotli vaqtbay va maoshli tizimlarga
ajratiladi.


154
Oddiy vaqtbay tizimda ishchilarning ish haqi ularning tarif razryadlariga mos
keladigan tarif stavkalarini haqiqatda ishlagan vaqtlariga ko’paytirib aniqlanadi.
haq
r
t
vaqt
Т
К
С
IH
×
×
=
0
Bunda,
0
t
С  - 0-razryadli vaqtbay ishchining soatlik tarif stavkasi, tiyin, so’mda,
K
r
- kerakli razryadning tarif koeffitsienti, T
haq
- ishchining haqiqatda ishlagan ish
vaqti, soatlarda.
Mehnatga haq to’lashning ushbu tizimida ishchilarga xizmat qilish
me’yorlarining asoslanganligi, tarif razryadlarining to’g’ri belgilanganligi va
sarflangan vaqtni to’g’ri hisobga olish juda muhimdir.
Mahsulotning raqobatbardoshligini oshirish, uning sifat ko’rsatkichlarini
yaxshilash hozirgi kunning dolzarb masalalari bo’lib turgan vaqtda, asosiy
ishchilarning mehnatini vaqtbay tizimda hisoblash maqsadga muvofiqdir. Bunda
ishchilar son qiymatiga emas, balki sifat ko’rsatkichlarini yaxshilashga intiladilar,
ularning ma’suliyati va javobgarlik hissi ortadi.
Mehnatga haq to’lashning mukofotli vaqtbay tizimi ishchi va xodimlarning
moddiy manfaatdorligini kuchaytirish maqsadida qo’llaniladi. Ishda erishilgan
miqdor va sifat yutuqlari, xom ashyo, materiallar, yoqilg’i, elektr energiyasining
tejalganligi, mahsulot sifatining yaxshilanganligi, mashina va mexanizmlarning
avariyasiz ishlaganligi va boshqalar mukofot to’lash uchun asosiy ko’rsatkichlar
bo’lib hisoblanadi. Bulardan tashqari sexlarning, ishlab chiqarish korxonalarining
erishgan yutuqlari mukofot to’lash uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Mehnatga vaqtbay haq to’lashning yana bir tizimi maoshli tizim bo’lib, u
tavsifi, uning malaka darajasi tarif-malaka ma’lumotnomasida ko’rsatilmagan ishlar
uchun qo’llaniladi. Uning miqdori davlat tomonidan belgilangan minimal ish
haqining miqdoridan kam bo’lmagan holda belgilanadi. Bunga farroshlar, bog’bonlar,
qorovullar va boshqalarning mehnati misol bo’la oladi.
Korxonada qabul qilingan mukofotlash nizomiga ko’ra bu turdagi ishchilar
ham erishgan yutuqlari uchun mukofotlanadilar.


155

Download 0.67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   57




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling