Salep biTKİSİNİn doku küLTÜRÜ İle çOĞaltilmasi çalişmalari cevdet Gümüş 2

Tartışma 
 
Bitkinin dış koşullara aktarılması aşamasında sorunlarla karşılaşılmıştır. Perlit+pomza 
karışımına dikilen ve serada sisleme ünitesine alınan bitkicikler tamamen kısa sürede 
canlılıklarını yitirmişlerdir. Organik madde bakımından yetersiz olan perlit+pomza 
karışımının aktarma ortamı olarak uygun olmayacağı anlaşılmıştır.
Bongers (1993), asimbiyotik in vitro çimlendirme aşamasından geçilerek elde edilmiş karasal 
orkide türlerinin, dış koşullara aktarılması sırasında meydana gelen kayıpların fazla olduğunu 
anlatmaktadır. Simbiyotik olarak yaşadıkları mantarların bulunmadığı, fakat aynı zamanda 
steril de olmayan yeni bir gelişme ortamına aktarılan in vitro kökenli orkide bitkiciklerinin 
yaşama tutunmalarındaki başarıyı sağlama konusunda, kullanılan teknik ve yetiştirme ortamı 
(substrat) önerileri sunan araştırıcı, bu ortamın iyi havalanabilen, ama su tutma kapasitesi 
yüksek bir karışım olması gerektiğini vurgulamaktadır. İri taneli kum: perlit: torf (Bims veya 
Lava): vermikulit (1: 1: 1: ½) karışımını önerirken, aynı zamanda kavanozlardan çıkartılan 
orkide bitkiciklerinin 15-20 dakika %1.5’luk Previcur çözeltisinde bekletilerek, olası fungal 
bulaşmaların önüne geçilebileceğinden bahsetmektedir. 
Yeniden elde edilen bitkilerin dış koşullara aktarılmasında bu sefer perlit, Bolu torfu ve 
vermikulit kullanılmıştır. Ancak bu defa da ortam bakımından yapılan iyileştirme ile olumlu 

---

9 
adım atılmışken, sisleme ünitesinin bulunmadığı dış koşullara doğrudan aktarma nedeniyle 
olduğuna kanaat getirdiğimiz ölümler ortaya çıkmıştır. Üçüncü kez dış koşullara aktarma 
çalışması bu defa iklim odasında vermikulit doldurulmuş küçük plastik kutulara aktarma 
şeklinde geçekleştirilmiştir. Kapakları ilk önceleri kapalı tutulan ve arada açılıp el 
pulverizatörüyle su püskürtülen bitkilerde yaşama oranı, bu aşamaya kadar yapılan 
uygulamalar içinde en iyisini oluşturmuştur. Bitkiler toprağa aktarıldıktan sonra da 
gelişmelerine devam etmiş, ancak bir ay kadar yaşadıktan sonra elden çıkmışlardır. 
Kısakürek (2011) tarafından yapılan çalışmada Rhizoctonia repens fungusuna ait misellerin 
transfer ortamına bulaştırılması da çözüm olmamıştır. Yapılan denemeler sonucunda orkide 
bitkilerinin dış koşullara aktarılması aşamasında soğuklama ihtiyacının araştırılması ve olası 
dormansi konularında çalışılmasının yararlı olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.