Samaradorligini oshirish usullari

Energiya samarador binolarning afzalliklari. Energiya faol 
binolarning turlari 
 
Energiya faol binolar g`oyasi qurilish ob’ektlarini energiya bilan 

---

76 
ta’minlashning iqtisodiy jihatdan tejamkor vositalarini izlab topish natijasidir. 
Bunday maqsadga energiyani bevosita ob’ektda ishlab chiqarish imkonini amalga 
oshirish orqali erishiladi, bunda foydalanish jarayonida qimmatbaho va ishonchsiz 
bo`lgan tashqi muhandislik tarmoqlari (issiqlik-, elektr tarmoqlari, issiq suv 
ta’minoti tarmoqlari) ni qurishdan to`liq voz kechiladi. Har qanday energiya turini 
transportirovka qilishda (tashishda) ko`plab miqdorda energiya yo`qotilishi ro`y 
beradi. Energiyani tashuvchi (uzatuvchi) tarmoqlar qurilishini inkor etish bunday 
yo`qotishlarni bartaraf etadi. Energiyani olish uchun zarur bo`lgan tadbirlar va 
mablag`larga 
nisbatan 
bunday 
va 
boshqa 
mumkin 
bo`lgan 
iqtisodiy 
“yuttirishlar”ning jamlangan miqdori oxir-oqibat loyihalanayotgan binoning 
maqsadga muvofiq energiya faollik darajasini aniqlab beradi. Amaliyot shuni 
ko`rsatmoqdaki, zamonaviy iqtisodiy va texnik sharoitlarda an’anaviy energiya 
tashuvchilarni yangilanadigan energiya tashuvchilarga to`liq almashtirish iqtisodiy 
jihatdan har doim ham o`zini oqlayvermaydi. Bir qator hollarda bu bugungi kunda 
tabiiy muhit energiyasini utilizatsiyalashning mavjud bo`lgan texnologik vositalari 
foydali ish koeffitsienti yuqori emasligi bilan tushuntiriladi, shu bilan birgalikda 
bunday vositalarning narxi ham sezilarli darajada qimmatdir. An’anaviy va bitta 
(yoki bir nechta) muqobil vositalar turlarini uyg`unlashtiruvchi energiya 
ta’minotining turli-tuman kombinatsiyalashgan sxemalarini eng maqsadga muvofiq 
sxemalar deb hisoblash mumkin. 
Shunday qilib, qurilish joyida mavjud bo`lgan tabiiy va boshqa energetik 
resurslarning quvvati va olinuvchanligi hamda ulardan foydalanish vositalarining 
xarakteri, ishlab chiqarish unumdorligi va narxi ob’ekt energiya faolligining 
maqsadga muvofiqlik darajasini aniqlab beradi. 
Bunday alomatlari bo`yicha binolar quyidagi turlarga bo`linadi: 
- kichik energiya faol binolar (energiya tushishini 10% gacha almashtirish); 
- o`rtacha energiya faol binolar (10 – 60% gacha almashtirish); 
- yuqori energiya faol binolar (60% dan ko`proq almashtirish); 
- energetik avtonom binolar (100% almashtiradi); 
- ortiqcha eneriya faollikka ega bo`lgan binolar (tabiiy manbalardan 
tushadigan energiya bino ehtiyojidan ortiqcha miqdorni tashkil etadi va bunday 
binolar o`zlaridan ortib qolgan energiyani boshqa iste’molchilarga beradi). 
1970-1980 yillardagi eksperimental qurilish iqtisodiy samaradorlik (narx/ishlab 
chiqarish unumdorligi nisbati bo`yicha) jihatidan, shunga izma-iz ravishda bugungi 
kunda va yaqin kelajakda eng ommabop binolar o`rnini o`rtacha energiya faol 
binolar egallaganligini ko`rsatdi, ularda umumiy energiyaning 40 % dan 60% gacha 
bo`lgan miqdori yangilanadigan tabiiy manbalar tomonidan ta’minlanadi